طرحی کارتونی که 5 میلیارد تومان خرج برداشت

تا به حال چندین فیلم متفاوت در باره اسطوره سلیمان در سینمای غرب ساخته شده است که چندان هم شاخص نیستند و معروف ترین آنها برای مخاطب ایرانی سلیمان و ملکه سبا ساخته ساخته پیتر فرانسیچی محصول 1952 ایتالیا است. 
حال اگر قرار است در سینمای ایران 60 سال بعد از غربی ها با تکنولوژی روز فیلمی در باره زندگی پیامبری آن هم سلیمان نبی با آن همه داستان و افسانه در تورات و مفاهیم اسطوره ای جهان شمول و پرداختی بسیار عمیق و قابل تامل در قران ساخته شود، کمترین کاری که می توان کرد ارائه یک طرح داستانی محکم با روابط علی منطقی و از طرفی پرداختن به مقولات بسیار عمیقی است که داستان سلیمان نبی در خود دارد، مخصوصا اگر قرآن الگوی کار باشد!
پس از تیتراژ بسیار معمولی، فیلم با قرائت آیاتی از سوره بقره بر زمینه تصاویری از کهکشان ها آغاز می شود که چندان با ویدئوکلیپ های تلویزیونی تفاوتی ندارد. 
مضمون آیات با هدف یادآوری جایگاه شیطان نزد خداوند و از طرفی با هدف ایجاد پیش زمینه ذهنی ، بیننده را آگاه می کند که شیطان لعنت شده بازنده ی همیشگی مبارزه دربرابر پیامبران الهی است، براین اساس این انتظار را به همراه می آورد که مبارزه ای جانانه را ببیند، حال که پایان داستان را می داند و چه بسا می دانسته است!
تصاویر کهکشان ها بوسیله دیزالو (برش ارتباط دهنده مضمونی) به دو اسب سوار منتقل می شود که تنها اهمیت آن در فیلم برداری با هلی کوپتر است. بدون توضیحی اسب سواران وارد غاری شده و در آن شیطان پرستان را در حال عبادت شیطان نظاره می کنند و از اینکه شیطان به جادوگر بزرگ - که در میان ستاره ای پنج پر نشسته و محیط آن آتش شعله ور است - روی خوش نشان نمی دهد لبخند می زنند.
در این سکانس جلوه های ویژه پر آب وتابی ارائه می شود که حضورشان در یک فیلم سینمایی آن هم در مورد زندگی یک پیامبر الهی خطر تبدیل آن به فیلمی تخیلی را زیاد می کند. البته موسیقی ساخته شده برای این صحنه در حد استانداردهای سینمای پیشرفته است. 
از طرفی این نوع تکنیک ها اندکی ضعیف تر در کشور خودمان نیز وجود دارد و اگر قرار است هزینه ی بیشتری شود باید مراقب بود در جهت کمال محتوای کار باشد نا در تناقضی شدید با آن.
سکانس شیطان پرستان با فیدی کوتاه به نمای متوسطی از سلیمان نبی برش می خورد نشسته بر سنگی در دامنه کوه. کودکان گرد او می آیند و او به آنان مهر می ورزد.
لطافت بسیاری در چهره امین زندگانی و کودکان با تلاش فیلم بردار در نرم کردن نماها به وجود می آید اما در گفتار آنان چیز خاصی وجود ندارد و تنها نتیجه ای که از این تصاویر حاصل می شود این است که سلیمان می تواند با حیوانات حرف بزند .
مقصود از اشاره به دو سکانس ابتدای فیلم ازاین رواست که در همان چهار پنج دقیقه اول بیننده بو می برد که سرش کلاه رفته یا دارد می رود اما یک نکته مهم! پنج میلیارد تومان اینقدر هست که بیننده را کنجکاو کند که کجا خرج شده است و چه تصاویری ساخته است. پس می نشیند و تا آخر فیلم را می بیند.

قطعا جلوه های ویژه فیلم ملک سلیمان از سطح تکنولوژی سینمای ایران بالاتر اند اما آیا صرف هزینه های میلیاردی می تواند اثری هنری خلق کند؟

ایراد بزرگ فیلم ملک سلیمان نداشتن طرح داستانی و سطحی بودن کشمکش مابین شیطان و انسان است. 

در کل فیلم انسان ها عروسک هایی هستند که شیطان به درونشان نفوذ می کند و سلیمان به اراده پروردگار آنها را از شر شیطان نجات می دهد. 
در حالی که در روایت قرآنی سلیمان، فارغ از معجزات فراوان این پیامبر و وجود داستانهای از نظر روایی جذاب، مساله بسیار اساسی جایگاه سلیمان به عنوان پادشاه است که مفهوم قدرت در دست سلیمان را پیش می کشد. کلیدهای قدرت مادی معمولی و معنوی.
کلید قدرت در دستان سلیمان در روایتی سینمایی به اندازه ای جای کار دارد که هر پاره داستانی از زندگی این پیامبر را می توان به فیلمی جذاب و عمیق تبدیل کرد نه اینکه با استفاده از نمادهای غلط عمق مفهوم کلید قدرت را نادیده گرفت.
سازنده در این فیلم به نمادهای کلی داستان سلیمان ازجمله کشتی پرنده یا قالیچه و انگشتر و نگین آن توجهی بسیار سطحی کرده است. 
ازطرفی نشانه هایی که اصالتا ادبی هستند را به زور به تصویر آورده است که درنتیجه موجب خنده تماشاگر نشسته در سالن سینما می شوند.
اینکه تماشاگر در صحنه هایی که مردم شهر به واسطه دود هایی که پروازکنان از آسمان سر می رسند و وارد بدن آنها شده و دچار جنون و دیوانگی می شوند به جای اینکه تامل کند به خنده می افتد ضعف بزرگی است، تا آنجایی که فیلم برداری و تدوین حرفه ای و جلوه های ویژه ی گران قیمت نیز نتواند به دادش برسد.
کشمکش اگر موثر نباشد و روابط علی مستحکم نداشته باشد، یک طرفش انسانهای عروسکی و طرف دیگر نیروهای ماورایی باشند که می خواهند با نمادهای ادبی عمل کنند روایت را در مرز تراژدی و کمدی سرگردان می کند.
از کدام یک از ضعف های فیلم می توان گذشت؟ از ضعف های ساختاری یا محتوایی یا از خطا های فاحش در طراحی صحنه و میزانسن؟ کشتی سلیمان توسط تخته هایی مهار شده است که توسط پیشرفته ترین و دقیق ترین اره های برقی چوب بری تراشیده شده اند!
ایرادات میزانسن و طراحی صحنه آنقدر هست که حتی خود تولیدکنندگان نیز برای فرار از ضعف های آن دست آویزی بهتر از گرفتن کلوزآپ های طولانی از چهره بازیگران به خصوص امید زندگانی و محمود پاک نیت نداشته باشند.
این طرح داستانی با این دکوپاژ با اندکی تغییر تنها برای یک فیلم کارتونی مناسب می بود که نمونه های موفق آن را در چند سال گذشته تجربه کرده ایم. 
اتفاقا در مقایسه این اثر پر سر و صدا با انیمیشن های ایرانی که از زندگی پیامبران ساخته شده است به ضعف های اساسی آن بیشتر می توان پی برد و می باید به سازندگان کارتون های ایرانی تبریک گفت که با امکانات بسیار محدود آثاری قابل قبول را ارائه داده اند.
این ایرادات به این دلیل مهم و برجسته می شوند و نمی توان ازآنها گذشت که فیلم ملک سلیمان داعیه یک اتفاق در سینمای ایران را به دوش می کشد و بیشترین هزینه در تاریخ سینمای ایران بدان اختصاص دارد.
در نهایت برای اینکه فقط به ایرادات اشاره نشده باشد، تنها نقطه قوت فیلم بازی محمود پاک نیت است. پاک نیت بازیگری حرفه ای است که عموما هر نقشی به او داده شده را به نحو احسن درآورده است. 
نقش او در این فیلم مهم است اما به دلیل نبودن طرح قوی داستانی آسیب می بیند و بازی خوب ارزشی به آن نمی افزاید. هرچند همین بازی خوب در جای جای فیلم به داد سازنده گان می رسد و برای فرار از میزانسن و بازی های ضعیف دیگر بازیگران، نماهای نزدیک از چهره پاک نیت با بازی قابل قبول اندک رضایتی در بیننده ایجاد می کند.
ملک سلیمان تجربه خوبی است و باید بیشتر تحلیل شود زیرا نشان می دهد سینمای ایران توانایی هزینه کردن دارد اما مسیر را بلد نیست و هزینه ها را بر باد می دهد. بد نیست هنرمندانی چون بحرانی در چنین پروژه های عظیمی از اساتید با تجربه تری استفاده یا دست کم با آنها مشورت و ازایشان نظرخواهی کنند.

شما نیز می‌توانید نقدها و یادداشت‌های خود درباره آثار سینما و تلویزیون را با نام خودتان در منظوم (معتبرترین مرجع نقد سینما و تلویزیون ایران) منتشر کنید. هم‌اکنون مطالب خود را به آدرس ایمیل Admin@Manzoom.ir برای ما ارسال کنید.

نقد، یادداشت، تحلیل، بررسی و معرفی منتقدین از فیلم‌های سینمایی، سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی ایرانی را در صفحه نقد فیلم سایت منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران بخوانید.  [منظوم تنها ناشر نقدها است و این به معنای تایید دیدگاه منتقدان نیست.]