جاده قدیم هیچ ربطی به فروشنده ندارد!

برخلاف برخی از دوستان که ایده تعرض به یک زن شوهردار درفیلم «جاده قدیم» را نوعی برداشت یا تاثیر پذیری منیژه حکمت از فیلم فروشنده ساخته اصغر فرهادی تعبیر کرده اند، باید گفت این جور چیزها برداشت و تقلید فرض کردن، بیشتر زدن جاده خاکی است تا پرداختن به «جاده قدیم». این طور نیست که چون فرهادی در فروشنده ایده تعرض به یک زن شوهر دار استفاده کرده، سند این نوع تعرض به نام او خورده باشد و هر کسی که از این ایده در فیلمش استفاده کند محکوم به برداشت یا تقلید از فرهادی باشد.بنابراین واقعا نیازی به گفتن این نکته از سوی حکمت نیست که فیلمنامه جاده خاکی را پنج سال پیش این نوشته یا فردای اکران فروشنده!

مهتاب کرامتی و آتیلا پسیانی در فیلم سینمایی جاده قدیم

چراکه جاده قدیم و فروشنده دو فیلم کاملا متفاوت هستند. حتی اگر تعرض به زنی شوهر دار، ایده مرکزی در هر دو فیلم باشد  و دیگر وقایع تابع آن باشند باز هم تنها یک صحنه بیشتر نیستند که از قضا نه فرهادی و نه حکمت هیچکدام با توجه مقدورات و معذورات حاکم بر سینمای ایران امکان نشان دادن آن را نداشته اند! اگر قرار باشد چنین مواردی را برداشت یا تقلید فرض کنیم باید کل تاریخ سینما  و ادبیات را تکرار چند سوژه مشخص فرض کنیم. به جای پرداختن به شباهت، به گمانم پرداختن تفاوت هاست که می تواند تصویری از کم و کیف فیلم جاده قدیم ارائه کند. تفاوت هایی که باعث شده یکی از همان ایده هایی که می تواند مورد استفاده هر فیلمسازی قرار بگیرد، در یک جا به ساخت اثری بسیار خوب و برجسته در سطح جهانی ختم شود و در جایی دیگر به یک متوسط در سینمای ایران.

مهتاب کرامتی و محمدرضا هدایتی در فیلم سینمایی جاده قدیم

به نظر شما این ایده تعرض در کدام فیلم بیشتر با واقعیت اجتماعی مطابقت دارد؟ شاید تعجب کنید اگر بگویم ، شکل اتفاق در جاده قدیم واقعی تر از فیلم فروشنده است، اما تماشاگر جاده قدیم درباره آن اِن قلت می آورد و اگر و اما می کند، در حالی که مخاطب فروشنده دربست آنچه درفیلم آمده را می پذیرد.این واکنش ناشی از تفاوت واقعیت درون قاب سینما با واقعیت جاری در زندگی بیرونی است. فرهادی با تدارک دیدن جزئیات بسیار و نشان دادن آن در روندی به دقت دراماتیزه شده، این ایده را به شکی خاص خود که مرتبط با شاخ و برگ های درام است نشان می دهد که تاثیرات آن در تمام فیلم پخش شده اما منیژه حکمت از واقعی ترین و دم دستی شکل ممکن یعنی دزدیده شدن زن توسط راننده مسافرکش استفاده می کند.اما در دنیای سینما الزاما برنده آن کسی نیست که اتفاقات به واقعی ترین شکل ممکن نشان می دهد، این نوع نشان دادن واقعیت حتی به تاثیر گذاری بیشتر هم نمی انجامد.

فرهادی در فیلم خود به شدت وقایع را در بافت روایی فیلم درونی کرده است. به همین خاطر است که با وجود اینکه شددت تعرض در جاده قدیم شدید تر است میزان تاثیر گذاری آن نیز بر خود زن و همچنین اطرافیانش (در فروشنده همسر و در جاده قدیم خانواده) بهتر احساس می شود.

بهناز جعفری و لیلی رشیدی در فیلم سینمایی جاده قدیم

اتفاقی مثل مورد تعرض قرار گرفتن زمانی می تواند برمخاطب تاثیر بگذارد  و ذهن او را درگیر کند که خود شخصیت و اطرافیانش را تحت تاثیر قرار داده باشد. این اتفاقی است در فروشنده می افتد و در جاده قدیم آن گونه که باید رخ نمی دهد.در فروشنده آن تغرض به یک چالش در روابط زوج فیلم می انجامد که دریافت های آنها را نسبت به زندگی و یکدیگر عوض می کند اما در جاده قدیم بیش از همه آن زوجی را که پیش از ازدواج دسته گل به آب داده اند و برای جلوگیری از آبروریزی تاریخ عروسی شان را جلو آورده اند به دردسر می اندازد.

شوهر مینو تنها نگرانی که دارد این است چطور تلفن های پدرش را جواب بدهد و یا اینکه با آرامش همسرش را به شرایط نرمال قبل برگرداند. بنابراین همه اطرافیان  مینوتصمیم می گیرند به او کمک تا او را به شرایط قبلی برگردانند و البته فیلمساز هم ظاهرا نیت دیگری ندارد! انگارکه اوقتی طرف بپذبرد مورد تعرض قرار گرفته رفته رفته همه مشکلات حل شده و می رود پی کارش. اما در فروشنده آدمها به واسطه اتفاق هایی که افتاده تغییر می کنند، این تغییر زندگی آنها را عوض می کند، نگاه شان به یکدیگر را عوض می کند. شخصیت ها در این فیلم همانند رودخانه در حال حرکتند با هر حرف، نگاه، اتفاق تاثیر می گیرند، این تاثیر را بازتاب می دهند و همانطوری شخصیت های آغاز فیلم تفاوتی بسیار با زن و مردی دارند که در پایان فیلم در حال گریم شدن هستند. تفاوت پایان تاثیر گذار فروشنده را با پایان کلیشه ای جاده قدیم قیاس کنید.

مهتاب کرامتی و ترلان پروانه در فیلم سینمایی جاده قدیم

جاده خاکی هیچ شباهتی به فروشنده ندارد، نه در محتوا و نه در پرداخت، این ها دو فیلم بسیار متفاوت هستند. با پرداخت های مختلف ، نگاه های متمایز و البته سطح کیفی متفاوت. همین!

شما چقدر با این مطلب موافق هستید؟ نظر شما درباره این مطلب و اثر چیست؟ نظر خود را در پایین همین صفحه بنویسید. [منظوم تنها ناشر نقدها است و این به معنای تایید دیدگاه منتقدان نیست.]

شما نیز می‌توانید نقدها و یادداشت‌های خود درباره آثار سینما و تلویزیون را با نام خودتان در منظوم (معتبرترین مرجع نقد سینما و تلویزیون ایران) منتشر کنید. هم‌اکنون مطالب خود را به آدرس ایمیل Admin@Manzoom.ir برای ما ارسال کنید.

نقد، یادداشت، تحلیل، بررسی و معرفی منتقدین از فیلم‌های سینمایی، سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی ایرانی را در صفحه نقد فیلم سایت منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران بخوانید.