50 فیلم برتر تاریخ سینمای ایران را شما تعیین کنید

 چه اتفاقی افتاده است؟ هیچ! تنها علاقمندان مشتاق سینما، سری به سایت منظوم زده‌اند و با نشاندن ستاره‌های درخشان بر تارک فیلم‌های سینمای ایران، پنجاه فیلم را در سایت منظوم، ستاره‌باران کرده‌اند!  فیلم‌ها را دیده‌اند، آنها را نقد و امتیازات فیلم‌ها را حلاجی کرده و بعد از دادن امتیاز به آنها، پنجاه فیلم برتر سینمای ایران را برگزیده‌اند. شما هم می‌توانید به ایشان بپیوندید!‌ ممکن است دربارۀ ترتیب برتری فیلمها، نظر منتقدین و حرفه‌ای‌های سینما، اندکی تفاوت داشته باشد؛ اما شما مهم هستید! فیلم‌ها برای شما ساخته می‌شوند! شما هستید که با حضور در سینما و دیدن فیلم‌ها، آنها را بدل به فیلم‌های موفق یا ناموفق، خوشایند یا معمولی سینما می‌کنید! پس انتخاب حق شماست!

چه فیلم‌هایی در این فهرست حضور دارند؟

«مارمولک» با طنز اجتماعی ساختارشکنانه، «ابدو یک‌روز» یک درام تلخ اجتماعی، «میم مثل مادر» باز هم در ژانر ملودارم اجتماعی، «لاتاری» درامی هیجان انگیز با موضوعی ملتهب، «کلاه‌قرمزی و پسرخاله» ادامۀ برنامه تلویزیونی موفق این دو عروسک محبوب، «لیلی با من است» در ژانر طنز اجتماعی با رویکردی ساختارشکن، «حوض نقاشی» ملودرامی با فضایی به‌غایت لطیف، «بچه‌های آسمان» هم‌چنان در ژانر ‌ملودرام ‌اجتماعی، «آژانس شیشه‌ای»، درام اجتماعی‌ایدئولوژیک، «مادر» ملودرامی اجتماعی‌شاعرانه، «طلا و مس» ملودرام اجتماعی، «محمد رسول‌الله» در ژانر تاریخی فاخر، «رخ دیوانه» درام اجتماعی‌معمایی، «نفس» ملودارم اجتماعی فوق‌العاده لطیف، «ایستاده‌درغبار» مستندی تاریخی‌سیاسی، «بادیگارد» درام ماجرایی‌اجتماعی با رویکرد ایدئولوژیک، «یتیم‌خانه ایران» در ژانر تاریخی با سوژه‌ای ملی، «ورود آقایان ممنوع» طنزی اجتماعی و نوآور، «فیلشاه» انیمیشنی شاد و جذاب برای کودکان و «خوب‌ بد‌ جلف» طنزی مدرن، بیست فیلم برتر کاربران منظوم هستند.

آنچه احتمالاً توجه شما هم به آن جلب شده، این است‌که اکثریت درخورتوجهی از پنجاه فیلم برتر، در انواع ژانرهای اجتماعی ساخته شده‌اند. این ممکن است نشانۀ علاقمندی اکثریت مخاطبان به سوژه‌های اجتماعی باشد؛ اما درعین‌حال شاید مؤید این مطلب هم باشد که فیلمسازان ما، هنوز چندان دغدغه یا شاید توان پرداختن به ژانر‌های متفاوت و امتحان‌نشده را نداشته‌اند.

با نگاهی به این فهرست می‌توان دریافت که هرگاه، فیلمسازان دست به تجربه‌گری در ژانرهای متفاوت و نوآوری های بدیع زده‌اند، مخاطب هوشمند ایرانی، استقبال مناسب و خوبی از آنها به‌عمل آورده‌است. شاهد این ادعا، وجود فیلمهای نوآورانه‌ای نظیر «خط ویژه»، «رخ دیوانه» و «ماجرای نیمروز» هستند که می‌توان گفت از جهت ژانر از آنچه به‌عنوان سینمای اجتماعی شهرت دارد، فاصله دارند و در ژانرهای معمایی و جنایی و پیچیده قرار می‌گیرند.

از لحاظ مضمون نیز، در همان سبک اجتماعی، فیلم‌هایی بیشتر نظر مخاطب را جلب کرده‌اند که در محتوا، سراغ سوژه‌های ساختارشکن یا لااقل، جدید رفته اند. مضامینی که عمیقاً در ذهن افراد جامعۀ ایران، مهم و موثر هستند. موضوعاتی مانند جنگ، روحانیت، مسائل زنان، بزه‌کاری‌های اجتماعی از جمله موضوعاتی هستند که افراد بسیاری در زندگی روزمرۀ خود با آنها روبرو می‌‌شوند. فیلم‌هایی مانند «مارمولک»، «آژانس شیشه‌ای»، «لیلی با من است»، «سنتوری» و «من ترانه پانزده سال دارم» این مطلب را نشان می‌دهد.

مخاطب، همچنین کاملاً متوجه کیفیت ساخت و نوآوری‌های پرداخت در فیلم‌‌های منتخب خود هست. «بادیگارد» و «جدایی نادر از سیمین» نشان‌دهندۀ این توجه است.

حضور پررنگ فیلم‌هایی که تازه ساخته و اکران شده‌اند، در این فهرست، هم‌زمان شاید نشان‌دهندۀ چند نکته باشد: اول اینکه مخاطبان جوان‌تر سینما در فرآیند ستاره‌باران‌کردن فیلم‌های موردپسند خود جدی‌تر فعالیت می‌کنند. نسلی که شاید از موج برخورد آرایی که بعد از اکران فیلم «مارمولک» در جامعۀ ایران به راه افتاد، چندان خاطره‌ای نداشته باشد. یا به یاد نیاورد که «آژانس شیشه‌ای» چگونه فضای همدلی بی‌نظیری نسبت‌به بازماندگان دفاع مقدس، که پیش از آن در مظان اتهامات بسیاری بودند، ایجاد کرد.

دوم آنکه فیلم‌های جدید، شاید در نتیجۀ رشد منطقی و قابل‌انتظار کیفیت تولیدات سینمایی ایرانی، الحق نسبت به آثار گذشتۀ سینمای ایران، از کیفیت بیشتری برخوردار شده‌اند که توجه مخاطبان را بیش از گذشته جلب کرده‌اند.

نکتۀ سوم هم آنکه شاید به‌سادگی، تازگیِ اکران، سبب شده تا هنگام رای‌دادن به فیلم‌ها، ذهن مخاطبان بیشتر به یاد آن فیلم‌ها باشد.

نکتۀ آخر اما مشخص می‌کند که فیلم‌های درست و حرفه‌ای توانایی ماندگاری دارند و بعد از گذشت سالها و پیداشدن رقبای بسیار برای ربودن علاقۀ مخاطب، همچنان در جایگاه شایستۀ خویش در ذهن مخاطبان جاودانه باقی خواهند ماند؛ نمونۀ بارزش، «قیصر»!

تعداد فیلم‌های طنز در این فهرست کم هستند یا بیشتر از حد انتظار؟ آیا شما به‌عنوان مخاطب، فیلم طنز دوست ندارید؟ آیا در مقایسه با فیلم‌های جدی،فیلم‌های طنز کمتری ساخته شده است؟ مسئله این است‌که فیلم‌های طنز زیادی در سینمای ایران ساخته شده است؛ و فیلم‌های طنز موفق، معمولاً جزو پرفروش‌ترین آثار سینمایی بوده‌اند؛ مثل «لیلی با من است»، «مارمولک»، «نهنگ‌عنبر» و به تازگی «هزارپا». از میان ساخته‌های جدیدتر، «خوب‌بد‌جلف» این ادعا را اثبات می‌کنند.به‌همین دلیل، فیلم‌سازان بسیاری هم به دنبال ساخت آثار طنز رفتند. اما مسئله این است که گویا مهارت یا دغدغۀ های آنان برای ساخت یک فیلم طنز خوب، به‌اندازۀ ساخت آثار جدی نیست.

باید اذعان کرد که از آثار سینمای کودک هم در این فهرست، جز سه فیلم «کلاه‌قرمزی و پسرخاله»، «فیلشاه» و «خواهران غریب» خبری نیست! این دیگر نیازی به توضیح و تفسیر ندارد که ضعیف‌ترین بخش سینمای ایران، همواره سینمای کودک بوده است و فیلم‌های بسیارکمی در این ژانر ساخته ‌می‌شوند. چه‌رسد به آنکه تعداد فیلم‌های موفق در این ژانر زیاد باشد!

کارگردان‌های بسیاری در این فهرست حضور دارند. اما مقبول‌ترین آنها از دید مخاطبان منظوم کدام‌یک هستند؟ اصغر فرهادی، محمدحسین مهدویان و مصطفی کیایی با سه فیلم، در صدر جدول قرار گرفته‌اند. ابراهیم حاتمی‌کیا، مازیار میری، نرگس آبیار،مجید مجیدی، کمال تبریزی، بهروز شعیبی و داریوش مهرجویی، در ترکیبی از تازه‌کارها و کهنه‌کارهای سینمای ایران، هرکدام با دو فیلم در جایگاه بعدی جلب نظر مخاطبان سینما در سایت منظوم ایستاده‌اند. بعد از آن دیگر همکارانشان، هرکدام با یک فیلم در فهرست پنجاه فیلم منتخب مخاطبان سایت محبوب و معروف منظوم، قرار گرفته‌اند. در میان ایشان، از کارگردانهای صاحب‌سبک وقدیمی سینما، نظیر کیمیایی و پوراحمد تا کارگردان بسیار تازه‌کاری نظیر منیرقیدی با اولین فیلمش، حضور دارند.

در این فهرست مسئلۀ جذاب دیگری هم هست! به تعداد زیاد کارگردانهای فیلم‌اولی دقت کنید! استعدادهای تازه از گردراه ‌رسیده ای که بلافاصله نگاه مخاطبان مشتاق سینما را به‌ خود خیره کرده‌اند! نرگس آبیار و محمدحسین مهدویان که با تنها دو و سه فیلم در کارنامۀ خود، توانسته‌اند تمام آثار خود را در این فهرست جای دهند. پیمان قاسم‌خانی، منیر قیدی، محمدرضا خردمندان و سعید روستایی هم هرکدام با اولین ساختۀ سینمایی خود، جایگاهی درخورتوجه در این فهرست، به‌دست آورده‌اند.

اما، به‌عنوان آخرین نکته، جای ساخته‌های بسیاری از پیشکسوتان سینما در میان این پنجاه فیلم خالی است. چرا اثری از ناصر تقوایی، عباس کیارستمی، بهرام بیضایی و رخشان بنی‌اعتماد و دیگرانی در همین حدواندازه، در این فهرست دیده‌ نمی‌شود؟ برخی از این کارگردان‌های مؤلف سینمای ایران، البته در این سالها کم‌کارتر بوده‌اند و شاید به‌همین دلیل، از ذهن مخاطب تا حدی دور شده‌اند. اما آثار متعددی از ایشان،از‌سوی منتقدان، بسیار تحسین شده است؛ با این‌حال در این فهرست، از دیدگاه مخاطبانِ منظوم، اثری از آنها نیست! مثلاً فیلم بسیاراستقبال شدۀ «روسری آبی».

 چرا این اتفاق افتاده است؟ شاید پای عوامل بسیاری درکار باشد: مثلاً این فیلم‌ها علی‌رغم ساخت بسیار هنرمندانۀ خود، از اثرگذاری اجتماعی عمیق، بهره‌مند نبوده‌اند؛ یا سوژه‌ای ماندگار و بدیع نداشته‌اند؛ یا حتی به‌رغم برخورداری از سوژه‌ای خاص و اثرگذار، در ساخت و پرداخت، نتوانسته‌اند طولانی‌مدت در ذائقۀ مخاطب ماندگار شوند؛ یا حتی به‌سادگی، سلیقۀ مخاطب سینما، عوض شده است! که این امر، مسلماً از ارزش کلاسیک آثار این بزرگان سینمای ایران، کم نخواهد کرد.

این فهرست، که بنا به نظام های استاندارد و جهانی امتیازدهی بنا شده، با مشارکت شما، بسیار معتبرتر خواهد شد! تنها کافی است به «منظوم» سری بزنید و رای خود را ثبت کنید! این‌‌گونه، شما با محبوبیت فیلم‌ها بازی می‌کنید! بازی دلهره‌آوری که سرنوشت ماندگاری فیلم‌های سینمای ایران را در این فهرست، عوض می‌کند! تعیین‌کننده باشید! این کار، برازندۀ شماست!