نگاهی به 10 فیلم پرفروش سینمای ایران در سالی که گذشت

آیا در سال ۹۶ حال سینما خوب بود؟ آمار فروش فیلم‌ها، بیش از ۱۷۶ میلیارد تومان برای ۸۲ فیلم اکران‌شده تا این زمان، نشان می‌دهد که چندان هم سال بدی نبوده است. سال ۹۵ تبلیغات در ماهواره،‌ ناگهان فروش فیلم‌ها را افزایش داد. بخش عمده‌ای از مخاطبان، پس از سالها دوری از سینمای وطنی، به سالن‌های نمایش فیلم بازگشتند و آمارهای فروش باورنکردنی برای برخی فیلم‌ها رقم زدند. اما اکنون وضعیت چگونه است؟

برای دانستن جواب این سوال، لازم است ببینیم آمارهای فروش افسانه‌ای در اختیار کدام فیلم‌ها و با چه ویژگی‌هایی است. سال ۹۶، ممنوعیت موکد تبلیغ در ماهواره برای فیلم‌ها، شرایط را تغییر داد. اما نه تنها از مجموع فروش فیلم‌ها کم نشد، بلکه برخی فیلم‌ها همانند «نهنگ‌عنبر۲» رکوردهای قبلی فروش فیلم‌های موفق را نیز جابجا کردند. قطعاً بخشی از این اقبال را همانند سال ۹۵، آشتی دوباره برخی مخاطبانی دانست که از طریق ماهواره دوباره به سینمای ایران، روی خوش نشان داده بودند. اما عوامل دیگری هم در کار است. بد نیست ضمن نگاهی به ده فیلم پرفروش سال ۹۶، این عوامل و دلایل را مرور کنیم.

امسال تعدادی از فیلم‌ها فروش‌هایی بالاتر از ده میلیارد تومان را تجربه کردند. اما حقیقت این است که میانگین فروش فیلم‌ها برای این ۸۲ فیلم، حدود دو میلیارد تومان بود. نکته دیگری که باید درنظر گرفت آن است که از این فروش افسانه‌ای ۱۷۶ میلیاردی، بیش از ۱۱۶ میلیارد آن در اختیار تنها ده فیلم است! این یعنی برای ۷۲ فیلم دیگر، میانگین، بطرز غم‌انگیزی کاهش می‌یابد. چیزی حدود ۸۰۰ میلیون تومان فروش باقی می‌ماند. شاید توجه به این آمارها این واقعیت ناخوشایند را آشکار کند که علیرغم بهبود چشم‌گیر میزان فروش در سال ۹۶، اکثریت فیلم‌ها، شکست‌های بدی را در گیشه تجربه کرده‌اند. این ده فیلم کدام‌ها هستند؟

دهمین فیلم: «ماجرای نیمروز»

دومین ساخته‌ی محمدحسین مهدویان، ، در زمان ساخت و شرکت در جشنواره‌ی فجر جزو پرحاشیه‌ترین فیلم‌های سال ۹۶ بود. در هنگام فروش با چیزی بیش از ۴ میلیارد تومان فروش، در جایگاه دهم پرفروش‌ترین‌ها ایستاده است. این فیلم، درامی اجتماعی با پس‌زمینه‌ی مناقشه‌برانگیز تاریخ معاصر بود. ستاره‌ای در آن بازی نداشت. از عشقی شیرین در آن خبری نبود و لحظات مفرح و شاد و بی‌دغدغه‌ای نیز به مخاطب عرضه نمی‌کرد. از این لحاظ شاید همین میزان فروش هم برای چنین فیلمی، نشان از ساختار درست و جذاب سینمایی این فیلم و همچنین نشان از افزایش آگاهی‌های سینمایی مخاطبان باشد که ارزش‌های دیگری در چنین فیلمی یافته‌اند و به دیدنش آمده‌اند. 

نهمین فیلم: «زرد»

این فیلم، اولین ساخته‌ی مصطفی تقی‌زاده است. فیلمی اجتماعی و جزو معدود فیلم‌های غیرطنز در فهرست ده فیلم پرفروش سال ۹۶. همین ویژگی‌ها، باعث می‌شود فروش بیش از ۴ میلیارد، موفقیتی چشم‌گیر برای این فیلم به حساب بیاید.البته این فیلم، غیر از گیشه، در برخی جشنواره‌ها هم به موفقیت‌هایی دست یافت. همچنین حضور ستاره‌هایی نظیر «بهرام رادان» و «ساره بیات» بین بازیگران این فیلم، جزو عواملی است که حتماً تاثیر بسزایی در فروش فیلم داشته است.

هشتمین فیلم: «رگ خواب» 

میان این ده فیلم پرفروش، این فیلم نه تنها طنز نیست، بلکه تلخی را به نهایت می‌رساند. فیلم حمید نعمت‌الله، درامی عاشقانه است. که ستاره‌ای همچون لیلا حاتمی نقش اصلی آن را با مهارت دیدنی‌اش ایفا کرده است. این فیلم فروشی نزدیک ۵ میلیارد نصیب سازندگانش کرد. داستانی از عشق و خیانت و ستاره‌ای برای نقش اول و البته ساختار سینمایی مناسب آن را باید از عوامل پرفروش بودن آن در نظر گرفت.

هفتمین فیلم: «خالتور»

از فیلم آرش معیریان تا صدر لیست پرفروش‌ها، میدان رقابت در اختیار فیلم‌های طنز است. «خالتور» از تمام عواملی که با کمی مهارت ممکن است با آنها فیلمی کمدی و پربیننده بتوان ساخت، بهره برده است. چند هنرپیشه‌ی طنز بسیار شناخته‌شده و تضمین‌شده به همراه ایده‎‌ی جنجالی و  جذاب خوانندگی زیرزمینی، دو عامل مهم و موثر در فروش نزدیک به ۷ میلیاردی این فیلم است.

ششمین فیلم: «ساعت ۵ عصر»

مهران مدیری با اولین ساخته‎ی خود در مقام کارگردان یک فیلم بلند سینمایی، تمام قواعد پیشتر آزموده‌ی خود در ساخت مجموعه‌های تلویزیونی را به‌کار گرفت تا این فیلم طنز را بدل به فیلمی پرفروش کند. در این فیلم، ستاره‌ای بازی نداشت و مانند اغلب آثار مدیری، ایفای نقش اول به‌عهده‌ی سیامک انصاری بود که البته در مقام هنرپیشه‌ی طنز تلویزیونی محبوبیت بسزایی میان مخاطبان داشت. فروش بالا، چیزی بود که تیم سازنده هم ادعای آن را داشتند و برای آن برنامه‌ریزی کرده بودند. با این حساب، فروش بیش از ۹ میلیاردی این فیلم، چندان دور از انتظار نبود.

پنجمین فیلم: «اکسیدان»

دومین فیلم حامد محمدی، «اکسیدان» در ژانر طنز ساخته شده است. او نیز از هنرپیشه‎ای معتبر در زمینه‌ی طنز بهره جسته و برای فیلمش هم داستانی پرکشش و ساختارشکن در نظر گرفته است. این عوامل، فروشی نزدیک به ۱۱ میلیارد را در گیشه نصیب او کرد.

چهارمین فیلم: «خوب بد جلف»

اولین ساخته‌ی پیمان قاسم‌خانی، فیلمنامه نویس طنز موفق سینمای ایران، نوعی کمدی متفاوت و موفق از آب در آمده است. هرچند حضور و وجود هنرپیشه‌هایی نظیر پژمان جمشیدی و استفاده از پس‌زمینه‌ی موفق سریال «پژمان» در افزایش فروش این فیلم موثر بود. اما از جهت ساختار و نوع، منتقدان را هم تا حد زیادی راضی کرده بود. این فیلم به فروشی بیش از ۱۶ میلیارد دست یافت.

سومین فیلم:«آینه بغل»

اکران فیلم منوچهر هادی هنوز هم ادامه دارد. این فیلم طنز، با پرداختن به سوژه‌ی شکاف طبقاتی و استفاده از فوق‌ستاره‌هایی همچون محمدرضا گلزار، توانسته به فروشی چشمگیر دست پیدا کند. فروش باورنکردنی بیش از ۱۹ میلیارد که همچنان هم ادامه دارد، برای این فیلم ثبت شده است.

دومین فیلم: «گشت ۲»

ادامه‌ی فیلم جنجالی و پرفروش «گشت ارشاد ۱» ساخته‌ی سعید سهیلی، جایگاه دومین فیلم پرفروش سال ۹۶ میان ۸۲ فیلم اکران‌شده را در اختیار دارد. تمام علل موفقیت فیلم اول این سری، در ادامه‌اش نیز با تاکید بیشتر تکرار شده و به همان دلایل، فروش فیلم را تضمین کرده است. داستانی فوق‌العاده جنجالی برای جامعه‌ی امروز ایران که در دل آن به انواع مشکلات سیاسی و اجتماعی طعنه زده می‌شود. این فیلم در گیشه به فروش فوق‌العاده‌ی نزدیک به ۲۰ میلیارد دست پیدا کرد.

اولین فیلم: «نهنگ‌عنبر ۲»

جالب است که اولین جایگاه فهرست پرفروش‌های سال ۹۶ هم متعلق به فیلمی است که ادامه‌ای از یک فیلم موفق است. این یعنی فرمول آزموده و جواب‌پس داده‌ای دوباره به‌کار گرفته شده و ظاهراً این‌بار هم توانسته گیشه را با موفقیتی اعجاب‌آور فتح کند! فیلم طنز«نهنگ‌عنبر ۲» ساخته‌ی سامان مقدم ، با ایجاد فضای نوستالژی محبوب و جذاب دهه‌ی ۶۰ جامعه ایران و بازی‌گرفتن از ستاره‎هایی همچون مهناز افشار، رضا عطاران و ... توانسته است رکورد باورنکردنی نزدیک به ۲۱ میلیارد فروش را به نام خود ثبت کند.

مانند بسیاری از فهرست‌های سینمایی در ایران، اکثریت این فهرست هم در اختیار فیلم‌های طنز است. فیلم‌هایی اغلب با ستاره‌های محبوب مخاطب، که قادرند لحظاتی شاد و بی‌دغدغه برای مخاطب خود، فراهم کنند. این نشان می‌دهد جامعه‌ی ایران، غمگین است و حاضر است برای شادشدن پول خرج کند؟ شاید این دلیل قابل توجهی باشد. اما در عین‌حال ممکن است نشانه‌ی این هم باشد که فیلمسازان ایرانی، فرمول ساخت فیلم طنز موفق را زودتر و بهتر از فرمول ساخت فیلم‌های موفق در دیگر ژانرها آموخته‌اند. شاید توان نگارش فیلمنامه‌های قوی و درست در ژانر های حادثه‌ای، اجتماعی، معمایی و ترسناک، هنوز در فیلمنامه‎نویسان ایرانی نیست. شاید هم تکنولوژی ساخت فیلم‌هایی با جذابیت حادثه‌ای یا ژانرهای مشابه هنوز در اختیار فیلمسازان ایرانی قرار ندارد.

با توجه به تمامی این مسایل، بهرحال، مشخص است که فیلم طنز، با یک یا چند ستاره، بخصوص اگر بهره‌ای از قوت فیلمنامه و ساختار سینمایی مناسب هم برده باشد، با سوژه‌ای جنجالی و ساختارشکن،  هنوز توان این را دارد که جهش اقتصادی در سینمای ایران ایجاد کند. هرچند مزایای این جهش، نصیب همه‌ی اهالی سینما نمی‌شود و بیش از نیمی از فروش سالانه سینمای ایران، تنها نصیب ده فیلم از ۸۲ فیلم شده است. با این حال، همین فروش داغ، شاید بازار رقابت را اندکی گیراتر کند و فیلمسازان تلاش کنند تا مهارت‌های فیلمسازی خود را حداقل برای فتح گیشه، بهبود بخشند.

اما کاش دامنه‌ی این رقابت به دیگر ژانرها نیز کشیده شود تا بیش از پیش شاهد ساخت فیلم‎های موفق و متناسب همچون فیلم‌هایی نظیر «رگ خواب» و «ماجرای نیمروز» در دیگر ژانرها باشیم.

  آخرین اخبار، رویدادها و حواشی روز سینما، تلویزیون، بازیگران و هنرمندان ایران را در صفحه‌ی اخبار منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران می‌‌توانید دنبال کنید.