‏سیدرضا میر کریمی‏
Seyed Reza Mir Karimi

کارگردان خانواده‌دوست

سید رضا میرکریمی همیشه یکی کارگردانان و نویسنده‌های دغدغه‌مند سینمای ایران بوده است. برای شناخت میرکریمی، تفکرات و اعتقاداتش، آشنایی با آثار او کافی است. آثاری که مواضع روشن در همه‌ی آن‌ها مشهود است و حس‌وحال زندگی ایرانی با کمی چاشنی مذهب درهمه آن‌ها جاری است. «یه حبه قند» شاید بهترین نمونه برای شناخت استایل فیلم‌سازی اوست. سیا‌ه‌نمایی و گرایش به غرب به‌ندرت در آثار میرکریمی دیده می‌شود. قهرمان را دوست دارد. در آخرین اثرش «دختر» هم قهرمانی بنام پدر (فرهاد اصلانی) دیده می‌شود.

کودکی سید رضا
سید رضا میرکریمی 8 بهمن 1354 در زنجان متولد شد. بعد از تولد رضا، خانواده به دزفول نقل‌مکان کرد و آنجا ساکن شد. رضا میرکریمی از همان کودکی به کارهای نمایشی ازجمله سینما علاقه زیادی نشان داد. در دوران راهنمایی در مسجد محله آموزش قرآن می‌دیده و تابستان‌ تئاترهایی با مضامینی دینی کار می‌کرده است. از همان‌جا بود که اعتقادات مذهبی، با فعالیتش در هنر گره خورد و مهری بر آثار او شد.

قدم‌های نخستین
رضا میرکریمی هنگامی که ۱۰ سال بیشتر نداشته اقدام به ساخت اولین فیلم 8 میلی‌متری‌اش می‌کند؛ اما فیلم‌برداری آن هرگز کامل نمی‌شود. ولی دو سال بعد رضای 12ساله اولین فیلم ۱۶ میلی‌متری‌اش با نام «برای او» را می‌سازد. آن فیلم همان سال در جشنواره هم مورد استقبال قرار می‌گیرد که موفقیت بزرگی برای فیلم‌ساز نوجوان به‌حساب می‌آید. رضا میرکریمی با وجود علاقه‌اش به سینما در مصاحبه ورودی دانشگاه برای این رشته پذیرفته نمی‌شود و به‌ناچار انتخاب دومش یعنی گرافیک را برای ادامه تحصیل برمی‌گزیند؛ اما میرکریمی از این رشته هم در جهت پیشبرد عشق اصلی‌اش سینما استفاده می‌کند. او می‌گوید:  «با مشاوره‌ای که استادم به من داد از تغیر رشته منصرف شدم و گرافیک را با این هدف ادامه دادم تا تسلطم بر عناصر بصری را افزایش دهم، چون احساس می‌کردم وجه مشترکی میان سینما، گرافیک و همه‌ی هنرهای تصویری وجود دارد.

شروع با تلویزیون
خالق (فیلم سینمایی) «دختر» فعالیت حرفه‌اش را در سال 1373 با تلویزیون آغاز کرد. مجموعه تلویزیونی «آفتاب و عزیز خانم» که شاید برای خیلی کودکان آن سال‌ها خاطره‌انگیز باشد، اولین ساخته حرفه‌ای میرکریمی 19 ساله است. سه سال بعد در سال 76 بازهم سریال «بچه‌های مدرسه همت» را در حوزه کودک و نوجوان برای تلویزیون ساخت. همکاری رضا میرکریمی با صداوسیما جمهوری اسلامی ایرانی کماکان ادامه دارد و او تاکنون 8 سریال برای تلویزیون ساخته است. «فاکتور هشت»، «راه طولانی» و «گمشدگان» که آخرین اثر سریالی اوست، از مهم‌ترین آن‌ها می‌باشند. میرکریمی همچنین در دو برنامه تلویزیونی «دین دات آی آر» و «هفت» به‌عنوان کارشناس حضورداشته است.

شاگرد مکتب بزرگان و سینما
بعد از ساخت چندین فیلم کوتاه و سریال تلویزیونی سید رضا حالا آماده ورود به دنیای موردعلاقه‌اش یعنی سینماست. «کودک و سرباز» در سال 78 اولین ساخته‌ی بلند رضا میر کریمی است. او برای آن فیلم جایزه بالن نقره‌ای جشنواره سه قاره را کسب می‌کند. راه برای آغاز موفقیت خیلی زود هموار می‌شود و فیلم دومش «زیر نور ماه» در سال 79 باز با جایزه همراه است. جایزه بهترین فیلم هفته منتقدین جشنواره کن، جایزه ویژه هیئت‌داوران جشنواره فجر و جایزه ویژه هیئت‌داوران جشنواره بین‌المللی توکیو افتخاراتی است که میرکریمی برای این فیلم کسب کرد. رضا میر کریمی برای فیلم سومش «اینجا چراغی روشن است» برنده سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی از جشنواره فجر شد. سه اثر او «خیلی دور خیلی نزدیک»، «یه حبه قند» و «امروز» به‌عنوان نماینده‌های ایران برای مراسم اسکار در سه دوره مختلف انتخاب شده‌اند که می‌توان گفت از این حیث در میان هم‌دوره‌ای‌هایش رکورددار است (در کنار اصغر فرهادی). «یه حبه قند» از نگاه خیلی‌ها گل سرسبد فیلم‌های رضا میر کریمی است. «یه حبه قند» با حال و هوایی کاملاً بومی، دغدغه‌های یک خانواده‌ی اصیل ایرانی را به تصویر می‌کشد. او همچنین در این فیلم به تجربه‌ای جدید در ساختار و نوع ارائه دست زده است. به قول ابراهیمی حاتمی کیا «میرکریمی با یه حبه قندش کام دود گرفتمان را شست و به یادمان آورد که ایرانی هستیم». حاتمی کیا در اظهارنظری جالب میرکریمی را شاگرد مکتب فردوسی و حافظ می‌خواند.

خصوصیات آثار رضا میر کریمی
مهم‌ترین شاخصه آثار میرکریمی حس زندگی جاری در تک‌تک لحظات فیلم است. او خیلی خوب می‌تواند موقعیت‌های باورپذیر انسانی را خلق کند که روح زندگی در آن جریان داشته باشد. وی غالباً از طنز به‌خوبی در فیلم‌هایش استفاده می‌کند. خودش در این مورد می‌گوید: «در تفکر دینی ما ناامیدی جایگاهی ندارد و من به‌عنوان عضوی از جامعه وظیفه دارم که حتی اگر تمام عالم را نیز ظلم بگیرد باز کار خودم را انجام بدهم، زیرا تکلیفم همین است». رضا میرکریمی همچنین اعتقاد زیادی به قهرمان سازی در فیلم‌نامه‌هایش دارد. او معتقد است همه فیلم‌ها قهرمان دارند و هیچ فیلمی بدون قهرمان نمی‌شود. وی نیزسعی می‌کند قهرمان‌هایش را از مرم عادی انتخاب کند. خانواده، فداکاری و باورهای عمیق دینی عناصری هستند که در هیچ‌یک از آثار میرکریمی فراموش نمی‌شوند.

گرایش‌های دینی سید رضا
در مورد گرایش‌های دینی رضا میرکریمی، با نگاهی به آثارش شکی نمی‌ماند که او فردی کاملاً معتقد و مذهبی است و دغدغه‌های دینی‌اش را در سینما به تصویر می‌کشد. بارزتر از هم او در«اینجا چراغی روشن است» در غالب فضای شاعرانه و انتزاعی به عمق باورهای مذهبی و درونی انسانی نقب می‌زند. سیدرضا همچنین ارادت خاصی به امام هشتم مسلمین «علی‌ابن‌موسی‌الرضا (ع)» دارد و در این مورد این‌گونه نقل می‌کند: «من در هر مرحله‌ای که باشم. همه‌چیز را رها می‌کنم و گاهی از همان سرکار، تلفنی به خانه زنگ می‌زنم و یک‌راست به فرودگاه می‌روم. همان‌جا بلیطی تهیه می‌کنم و عزم مشهد می‌شوم.»

بزرگ‌ترین دغدغه‌ی سینمایی
میر کریمی بارها اعلام کرده که خیلی دوست دارد فیلمی با محوریت جنگ و دفاع مقدس بسازد؛ اما به هر ترتیب تاکنون مجال این کار را پیدا نکرده و می‌گوید یکی دو بار که برای ساخت فیلم جنگی اقدام کرده، بن‌بست خورده و کار ادامه پیدا نکرده است. رضا میر کریمی خودش مدتی در جبه‌های جنگ حاضر بوده و تجربیات و خاطراتش دران دوران به او این انگیزه را می‌دهد که به سراغ  موقعیت‌های جنگی برود. یکی از خاطرات جالب او در دوران دفاع مقدس در مجله داستان نیز چاپ شده است.

فرار از سیاست
در مورد روی آوردن به فیلم‌سازی در حوزه سیاست نیز او اظهارنظر جالب‌توجهی می‌کند: «وقتی از یک مسئله سیاسی به‌شدت خشمگین می‌شوم یا نسبت به آن موضع دارم سعی می‌کنم خودم را با نوشتن یک مطلب و گذاشتنش در یک پوشه خلاص کنم و اجازه ندهم این تبدیل به یک سناریو شود. همیشه تمناهایی ازاین‌دست را به تأخیر می‌اندازم تا موضوعش کهنه شود.»

فعالیت‌های دیگر
سید رضا میر کریمی علاوه بر سینما و مجموعه‌های داستانی، کارگردانی دو مستند ورزشی نظیر: «از فوتبال تا فوتبال» و «با قهرمانان کشتی» را نیز بر عهده داشته است. فعالیت میر کریمی در مستندسازی به همین‌جا ختم نمی‌شود. او تهیه‌کنندگی مستند‌هایی نظیر «خسته نباشید» به کارگردانی افشین هاشمی و «فرش ایرانی»(1385) را انجام داده است. رضا میر کریمی همچنین در سال 1394 از طرف هیئت‌مدیره خانه سینما به‌عنوان مدیرعامل این نهاد صنفی انتخاب شد. او پیش‌تر نیز در بین سال‌های 85-87 مدیرعامل خانه سینما بود.

 ازدواج رضا میر کریمی
فیلم‌ساز متدین سینمای ایران متأهل بوده و سال‌هاست ازدواج کرده است. رضا میرکریمی و همسرش صاحب یک دختر بنام سارا و یک پسر بنام صادق می‌باشند. پسرشان ازدواج کرده راه ورسمی دور از پدر را برای زندگی برگزیده. او در کار لوازم خودرو می‌باشد. دخترش سارا اما تجربه بازیگری دارد و در حال تلاش برای مهاجرت است.

مهاجرت دختر میر کریمی
سارا میرکریمی در «دختر» حضور کوتاهی داشت. جالب است بدانید او در این فیلم نقش یکی از دختران حاضر در کافی‌شاپ را بازی می‌کند که اتفاقاً از همه زودتر ازدواج کرده، کاملاً پای‌بند به سنت‌هاست و مخالف مهاجرت!!! سارا اما درصدد مهاجرت است در این راه با مخالفت‌هایی روبه‌رو شده‌است. او می‌گوید: «البته این‌طور نیست که نگذارند بروم ولی احساس می‌کنم که ( پدرو مادرم) خیلی هم راضی نیستند... پدرم خیلی به خانواده‌اش علاقه دارد و دوست دارد همه کنارش باشند. ماهم که فقط دو بچه هستیم. تا ببینیم چه می‌شود...»

حواشی
رضا میرکریمی در پی حواشی به وجود آمده در یکی از قسمت‌های برنامه «هفت» واکنش نشان داد. مدیرعامل خانه سینما در این بار گفت: «کمال تبریزی کارنامه پرافتخار و روشنی دارد و چهره شناخته‌شده و محبوبی در میان مردم است و نیاز به دفاع ندارد. آنچه که باعث تأسف و شرمساری است، شیوع روزافزون ادبیات سخیف و بی‌ادبانه در رسانه‌های رسمی کشور است.» میرکریمی تصریح کرد: «نقد علمی و کارشناسانه نیازی به واژه‌های توهین‌آمیز و تخریب شخصیت افراد ندارد.» این کارگردان سخنانش را این‌گونه پایان برد: «فراموش نکنیم صداوسیما قرار بود دانشگاه باشد.» در آن برنامه جنجالی (هفت) مسعود فراستی، از از الفاظ ناشایسته‌ای برای توصیف فیلم «درون زمین» کمال تبریزی استفاده نمود.

9 مهرماه 1392 علی جنتی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی دولت یازدهم، سید رضا میر کریمی، ضیاءالدین دری، محمدحسین لطیفی و چند تن دیگر را به‌عنوان اعضای شورای بازبینی فیلم‌های سینمایی منصوب کرد. اما سازمان سینمایی در ادامه کار با استعفای رضا میرکریمی مواجه شد. هرچند که رضا میر کریمی در نهایت ماندگار شد.