علی فیلم بین

سعید ملکان قبلا چند فیلم درخشان و نسبتا درخشان تهیه کرده بود: «ابد و یک روز»، «برادرم خسرو»، «پهلوان تختی» و «تنگه ابوقریب»، و حالا کارگردانی‌اش در یک فیلم کاملا مرموز، برای اهالی سینما و مخاطبان سینمادوست کنجکاوی برانگیز بود.
خب روز صفر که حاصل اوّلین تجربه کارگردانی سعید ملکان هست، به عنوان یک تریلر هیجانی ریتم رو به خوبی حفظ میکنه، به روند دقّت کنین:
مامور اطّلاعاتی از برلین به پاکستان، از اونجا به افغانستان و در نهایت به دوبی میره تا رسیدن به نقطه نهایی که دستگیری عبدالمالک ریگی در فرودگاه بندرعباس هست. این روند به شکل نفس گیری که لازمه فیلم این چنینی هست، طرّاحی شده که جا داره به سعید ملکان احسنت گفت. پس میشه گفت که روز صفر به لحاظ تکنیکی و فنّی اثر مهمی در سینمای ایران به حساب میاد( هرچند که به نظرم باز هم جلوه های ویژه میدانی و بصری به پای تنگه ابوقریب نمیرسید) ولی فیلم برداری بسیار عالی بود و خودش مثل یک راوی صامت عمل میکرد. مقداری هم مشکل تدوین در سکانسهای اکشن دیده میشد، جاداشت که یکسری زوائد زاویه ای حذف بشن هرچند که توی ذوق نمیزد و اون حس تعلیق لازم رو به مخاطب القا میکرد. اون قسمتی که ریگی به سر یکی از عواملش به دلیل دیر خبر رسوندن شلیک میکنه، یکی از طبیعی ترین شلیک هایی هست که در یک فیلم ایرانی میتونین تماشا کنین! به خصوص که به خوبی گلوله هم در سر قابل ردیابی هست که از کجا وارد و سپس خارج شده!! یکی از اصلی ترین اهداف این فیلمنامه که قطعا مهم ترین وجه تمایز با اثری مثل شبی که ماه کامل شد هست، معرّفی کامل شخصیّت عبدالمالک ریگی و همچنین آشنایی با روند دستگیری اش هست. با وجود بازی عالی ساعد سهیلی، شخصیت پردازی چندان خوبی رو شاهد نیستیم، یعنی از همون ابتدا فرض بر این هست که مخاطب با این تروریست بی رحم آشنایی خوبی داره پس یکراست بریم سر اصل قضیه و بیان اعتقاداتش مثل شهادت در جهاد، کشتن از لشکر کفّار، زجر هنگام شهادت و...در ضمن وی به تلاوت آیات قرآن هم علاقه خاصی داره نمونه اش هم <<وَمَکَروا وَمَکَرَ اللَّهُ ۖ وَاللَّهُ خَیرُ الماکِرینَ>> هست که برای توجیه جنایتهاش ردیف میکنه. امّا چه چیزی در ساخت این شخصیت کم هست؟ خب قطعا توقّع استفاده از قوّه تخیّل فیلمساز که وجود نداره چون ریگی یک فرد واقعی هست ولی حداقل باید بیشتر به مشکلش با شیعیان، مسئله بلوچ ها و...پرداخته میشد. با این همه گفتم که ساعد سهیلی استایل ریگی و لهجه رو عالی در آورده و کامل حس رو منتقل میکنه، اون چیزی که دستش رو تا حدّی بسته همون ضعف فیلم نامه هست. امیر جدیدی هم با بازی خوبی ولی نه در حد سهیلی در روز صفر ظاهر شده که یک جیمز باند به تمام معناست! یک مامور همه فن حریف که کسی از پسش بر نمیاد. چیزی هست اینه که در ارتباط با این شخضیّت، ملکان ترجیح داده خیلی اطّلاعات کمی بده یعنی در ارتباط با زندگی خانوادگی و نه حتّی اسمش چیز خاصی ندونیم و با حرفهای ضد و نقیض درگیر باشیم. این کار تا حدّی قابل درکه که حسّاسیّت این شغل رو القا میکنه ولی خب از طرفی هم باعث شده علامت سوالهای بی جواب زیادی باقی بمونن. امّا نکته مثبت این مامور؟ انتقال حس ملّی گرایی و ناسیونالیسم که میتونه ایرانی های میهن دوست رو به وجد بیاره، اینکه چه طور با اقدام های غرورآفرین افرادی هم پیدا میشن تا بدون چشم داشت، امنیّت مرز و بوم رو با اقتدار حفظ کنن. نیمه اوّل فیلم، بسیار به گفتمان حاکمیّت ایران نزدیکه که جاهایی هم سفارشی جلوه میکنه مثل دیالوگهایی از قبیل: من نمیخوام بشینم اینجا تا یکی از اون ور دنیا، برای کشورم تصمیم بگیره. این دیالوگ بدی نیست ولی وقتی الان به وضوح شاهدیم که کشورهای چین و روسیه چه کارهایی سرمون در آوردن، میتونیم فکر کنیم که مگه استعمار فقط در انحصار آمریکاست؟ ولی خوشحال کننده است که روز صفر در اواخر خودش رو از حکومتی بودن نجات میده، به خصوص که قبلش هم یک مرد میدان واقعی ترسیم کرده که رشادت خوبی رو بروز میده با اینکه یکسری ارزشی های عاشق شعار، جلوی دوربین میان و سند فتوحات رو به نام خودشون میزنن! پس میشه گفت که روز صفر پایان قانع کننده ای داره با این جملات به یادموندنی:

بالاخره یک روز اتفاق میوفته ...حس می کنم یک اسلحه پیشونیمو نشونه گرفته
کمتر از یک ثانیه طول میکشه ولی تو اون یک ثانیه فقط دارم به این فکر می کنم که کاش یک جوری بزنه که مردم صدای شلیک نشنون صدای شلیک بدجوری می ترسونتشون زندگی کردن تو وحشت حقشون نیست قرار بود جنگیدن فقط سهم ما باشه، اصلا کاش وقتی بزنه که وسط خلیجت باشم یا خزر یا یه جایی که تو بیشتر از همیشه باهام بودی بزنه و همه این کابوسا رو تموم کنه، فقط خیالم راحت باشه که همه تو خیابونها دارن راحت قدم می زنند و می گن و می خندن، اون وقته که دیگه منم آروم میشم یک دل سیر بغلت می کنم و راحت تو خاکت می خوابم.

روز صفر به طور کلّی فراتر از یک فیلم اوّل به حساب میاد، ملکان فیلم خوش ساختی رو تقدیم سینمای ایران کرده که شاید شاهکار نباشه امّا درگیر کننده و جذّابه. دیروز با خانواده در پردیس سینمایی ایران مال روز صفر رو دیدم و همگی راضی بودیم. توصیّه میکنم حتما این فیلم رو روی پرده سینما تماشا کنین چون لطف دیگه ای داره.