نمایش بیرونی آشفتگی درونی

فیلم هامون  یکی از نقاط بر جسته در کارنامه کاری داریوش مهرجویی است. نامزدی در 13 رشته برنده شدن 6 سیمرغ بلورین در جشنواره فجر، انبوه نقدهای عمدتا ستایشگرانه منتقدان در آن سالها و حتی استقبال نسبی تماشاگران نشان از تاثیرگذاری هامون بر جریان آن سالهای سینمای ایران دارد. داریوش مهرجویی که پیش از انقلاب در کنار دیگر فیلمسازان نام آشنا نظیر مسعود کیمیایی و علی حاتمی و بهرام بیضایی و ناصر تقوایی و ... سهمی اساسی درتحول موسوم به موج نوی سینمای ایران داشت. و با فیلم مشهور خود "گاو" که برداشتی سینمایی از داستان غلامحسین ساعدی بود. توانسته بود نگاه بسیاری از معترضان به جریان فیلمفارسی را به خود جلب و آبرویی برای سینمای ایران دست و پا کند.

در سالهای پس از انقلاب نیز پس از چند سال سرانجام با کمدی انقادی و اجتماعی اجاره نشینها دوباره نگاه ها را به سوی خود و سینمایش جذب کرده بود. با هامون توانست. نگاه اجتماعی خود را به جهان درونی و فردیت انسانها نیز سوق دهد. مهرجویی داستان نویسنده ای که همزمان با اوج گیری اختلافاتش با همسرش با اجتماع نیز دچار تضاد شده و راه انطباق با شرایط را بر خود بسته دیده و بحران روحی اش اوج می گیرد.و درمان درد خود را دوست و مراد همیشگی خود می داند. که در آخرین لحظه اورا از هلاک نجات می دهد. سرگشتگی یک روشنفکر با طرز نگاه سنتی و تعارضش با نگاه تجدد مآبانه همسرش و و ناتوانی او در درک حرص روسایش در گسترش فعالیت اقتصادی و جهانی شدن را  دستمایه ای برای هشدار دادن نسبت به تضادهایی که در درون جامعه در سالهای پس از جنگ در حال شکل گیری است می سازد. و بیهوده نیست که هامون به موازات  طی همه مصایبش و در تلاش برای یافتن مراد سالهای کودکی و نوجوانی و جوانی اش علی عابدینی که ابراهیم نبی(ع)  را که نماد دل کندن از تعلقات دنیوی برای رسیدن به معبود است. به عنوان پدر ایمان برایش معرفی کرده و روزنه ای در درون ذهن آشفته هامون ایجاد کرده تا راه نجاتش را بیابد.نا امید گشته و راه را در انتحار می بیند ولی در آخرین لحظه علی عابدینی که مظهر یقین در داستان است هامون را از غرق در دریای تردید نجات می دهد. و نکته جالب اینکه علی عابدینی در فیلم تقریبا با هیبت یک رزمنده بازگشته از جبهه ظاهر می شود که البته فیلم هرگز بر این مساله تاکید نمی کند. و این استنباط را با ارائه نشانه های مختصر به تماشاگرش وا می گذارد.

علی ای حال باید دید که هامون علاوه بر این که توانسته فیلم زمانه خود باشد به مساله روز جامعه را هوشمندانه کنکاش کند آیا به لحاظ فرمی نیز فیلم موفقی هست یا خیر؟

مرکز ثقل فیلم هامون حضور قدرتمندانه خسرو شکیبایی بر پرده ونمایش بیرونی آشفتگی درونی و ترس ها و تضادهادهای درونی شخصیت هامون در بازی اوست. خسرو شکیبایی توانست در فیلم هامون کاراکتری به نام حمید هامون را بر پرده خلق کند و برای همیشه زنده نگاه دارد. که صد البته قدرت فیلمسازی چون داریوش مهرجویی که به مقوله بازی در فیلمهای خود بسیار اهمیت می دهد. بی تاثیر نبوده و هدایت خسرو شکیبایی و شناخت وی از کاراکتر هامون که در فیلمنامه خود فیلم شاید نتوان به خوبی پیچیدگیهای درونی اش را درک نمود. در کنار توان بالای شکیبایی در ارائه تکنیکهای بازی خود که پیش از آن درآثاری نظیر سریال تلویزیونی مدرس آنها را آزموده بود. زمینه ارائه اجرای اعجاب آور او در این نقش می شود. که البته نباید فراموش کرد نحوه خاص ادای دیالوگ، شیوه راه رفتن در صحنه ایست مخصوص وی بازی با چهره به خصوص چشمها و فریاد زدن های خاص او با آن  تن خاص صدایش و البته چهره و فیزیک خاص وی برای انتخاب خسرو شکیبایی دلایل کافی را در اختیار کارگردان سخت گیری چون داریوش مهرجویی می گذارد تا یکی از به یاد ماندنی ترین کاراکترهای سینمای ایران بر پرده جان بگیرد. بازی در خشان دیگر بازیگران نیز مکملی مناسب برای ایفای نقش شکیبایی بود عزت ا... انتظامی، بیتا فرهی، مرحوم حسین سرشار توانستند در هامون نقاط درخشانی را در کارنامه کاری خود بیافرینند. تا هامون فیلمی به یاد ماندنی در تاریخ سینمای ایران به لحاظ بازیگری باشد هر چند نحوه ارائه بازی انتظامی در این فیلم مارا به یاد بازی او در یگر فیلم مهرجویی "آقای هالو" می اندازد. که درآن فیلم مکلی درخشان برای علی نصیریان است و اینجا ترکیبی به یاد ماندنی با خسرو شکیبایی می سازد.

اما در مورد فیلمنامه فیلم باید گفت که روایت آشفته و سردرگم فیلم که با پرداختن به مسئله حمید هامون و همسرش مهشید آغاز می شود و با نمایش یک سکانس رویا که به کابوس ذهنی هامون پرداخته و مارا وارد دنیای فیلم می کند. اما در طول فیلم هرچه پیش می رویم عدم پیوستگی دراماتیک رخدادها و  حضور ناگهانی علی عابدینی و دیگر ناگهانهای داستان مانع از به نتیجه رسیدن درام می گردد. و در نتیجه پایانی بسیار نچسب را برای داستان رقم می زند که تماشاگر بهت زده را پس از دیدن فیلمی دو ساعته به حال خود رها می سازد. 

نقد، یادداشت، تحلیل، بررسی و معرفی منتقدین از فیلم‌های سینمایی، سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی ایرانی را در صفحه نقد فیلم سایت منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران بخوانید.

[منظوم تنها ناشر نقدها است و این به معنای تایید دیدگاه منتقدان نیست.]