نقدی بر فیلم 12 مرد خشمگین

فیلم 12 مرد خشمگین اثر فراموش نشدنی سیدنی لومت یکی از شاهکارهای ژانر درام دادگاهی است که تقریبا تمام داستان فیلم در اتاق شور هیئت ژوری می گذرد که 12 مرد دور هم جمع شده اند تا حکم نهایی قاتل جوانی را صادر کنند که پدر خود را با چاقوی ضامن داری به قتل رسانده و هیچکس شکی در مورد گناهکار بودنش ندارد مگر یک نفر از اعضای هیئت منصفه و این سر اغازیست بر مجادله ای کلامی که در ان هر شخص با توجه به پیش زمینه و جایگاه اجتماعی خود سعی در قانع نمودن عضو شماره 8 یا اقای دیویس با بازی هنری فاندا دارند.

این فیلم اینه تمام نمای جامعه دهه 60 امریکا و با نگاهی گسترده ترمی توان گفت که تصویری روشن از جوامع انسانی مدرن است که در ان هر شخص به مثابه نماینده ای از طبقه مخصوص خویش است و با انکه به موضوع واحدی می اندیشند ولی تجربیات و تعصبات مختلف باعث جدایی ان ها از یکدیگرمی شود و به گونه ای حکایت معروف فیل در اینجا هم تکرار می شود که هر کسی با پرده هایی که از خودخواهی ها، کج فهمی ها و تعصبات مختلف بر دیدگان خویش کشیده است درک متفاوتی از مسئله جرم و جنایت و حتی نوع نگاه به ان دارد و با تمام تفاوت هایی که این قشرهای گوناگون جامعه با یکدیگر دارند در یک مورد مشترکند و ان نگاه سطحی به مشکلات جامعه و احساس عدم نیاز به موشکافی بیشتر و ریشه یابی بزهکاری های اجتماعیست که نتیجه ان خشونت در بین جوانان، دزدی، قتل، فحشا و دیگر انحرافات اجتماعی را باعث می شود که دست اخر راحت ترین راه برای حل مسئله پاک کردن صورت مسئله و فرستادن مجرم به پای چوبه دار است.

از لحاظ فرم ساختاری فیلم در قطع 35 میلی متری و سیاه سفید ساخته است و لومت از لنزهای متفاوتی در فیلمبرداری سکانس های مختلف بهره برده به گونه ای که هر چه از زمان فیلم می گذرد او از لنزهایی با فاصله کانونی بزرگتر یا تله فوتیک استفاده کرده تا حالتی را القا کند که گویی دیوارها به شخصیت ها نزدیکترند و بدین ترتیب حس خفگی و کلاستروفوبیک در اتاق ایجاد کند و درعین حال نزدیکی تدریجی دیدگاه ها و طرز تفکر شخصیت ها را به زیرکانه ترین شکلی به مخاطب القا نماید. نکته جالب توجه دیگر در فیلمبرداری حرفه ای بوریس کافمن زاویه قرار گرفتن دوربین است که در ابتدای فیلم دوربین بالاتر از نقطه دید جای گرفته و از لنزهای با زاویه بازتر استفاده شده تا این احساس را منتقل کند که بین شخصیت ها و اشیا فاصله بیشتری وجود دارد حال انکه هر چه فیلم جلوتر می رود دوربین پایین تر از نقطه دید قرار گرفته که در کلوزاپ ها به بهترین شکل نمود می یابد.نماهای متعدد و زاویه بندی های حرفه ای این فیلم به قدری حساب شده کار شده که اتاق نسبتا کوچک هیئت منصفه هیچگاه برایتان خسته کننده و تکراری نمی شود که شاهکار اخر ان نمای بازی از درون جارختی است که گویی تماشاگر را در گوشه اش پنهان کرده و او نیز با خجلت گویی به خود می نگرد.

فیلم 12 مرد خشمگین شاید تنها جایی که کمی می لنگد برخورد مستقیم و شعارگونه اش باشد که البته انتظار دیگری از فیلمی که مبتنی بر کلام و ایدئولوژی مشخصی باشد نمی توان داشت حال انکه درفیلمی چون "زندگی دیوید گیل" نوع نگاهی که به دستگاه قضایی و مسئله اعدام و حقوق اجتماعی انسانی ارائه می شود به گونه ای زیرپوستی تر مورد نقد قرار گرفته است. این فیلم از منظر نشانه شناسی نکات ریز و روانشناسانه بسیاری دارد که نقد جامع تری را می طلبد و می تواند به عنوان الگویی در فیلمسازی جامعه شناسانه و انتروپالوژی مدرن به کار رود.