«چهل سالگی»: بر سر دوراهی

"چهل سالگی" همین که اقتباسی است هر چند آزاد از کتاب " چهل سالگی" ناهید طباطبایی و با برداشتی از داستان " پادشاه و کنیزک" مثنوی معنوی , جای تقدیر دارد بس که در سینمای ما , جای ادبیات و اقتباس خالی است.

اما "چهل سالگی با همه ی نواقصی که شاید داشته باشد اما در کل , در برهوت کنونی سینمای ما , فیلمی است که ارزش دیده شدن و نوشتن را دارد.
"چهل سالگی" داستان زن و شوهری است که در آستانه ی چهل سالگی به سر می برند. زن دچار ملال و یکنواختی زندگی شده , با بازگشت عشق دوران جوانی , دلش هوای آرزوها و جوانی هایش را می کند و مرد عاشق دست و دلش می لرزد که زنش در این دوراهی چه انتخابی خواهد کرد. 
سن چهل سالگی قرار است یک جورهایی نقش اول این فیلم باشد. این سن , سن توقف است. یک توقف کوتاه در میانه ی راه , که آدمی می ایستد و به پشت سر نگاه می کند .راهی را که در این چهل سال آمده برانداز می کند , سبک و سنگین می کند و برای باقی مسیر تصمیم می گیرد. همین توقف است که این سن را از مثلا بیست و هشت  یا پنجاه و دو سالگی  متمایز می کند. 
در این داستان نگار با بازی "لیلا حاتمی" زنی است که از رویای جوانی اش یعنی ساززدن به خاطر فشارهای جو دهه ی شصت و رفتن عشق جوانی اش از ایران دست کشیده و به زندگی آرام ولی یکنواختی تن داده که گرچه خوشبختش می کند اما شاد نیست. لیلا حاتمی با استفاده از چهره ی آرام و معصومش این شادنبودن  پنهان در عمق را خیلی خوب با نگاه های بی حالت و ری اکشن های کند و بدون احساسش نشان می دهد. حاتمی زنی را ساخته که صرفا زنده است بدون این که زندگی کند. زنی که از بیرون و روی کاغذ همه ی المان های خوشبخت بودن را دارد اما آن رضایت درونی که آرزوی همه ی انسان هاست  را ندارد. 
 و فرهاد با بازی " محمدرضا فروتن ", مردی است عاشق که در آستانه ی چهل سالگی  هم چنان عاشق همسرش است و هر کاری می کند تا همسرش شاد و خوشبخت باشد. فرهاد جای احساسی خالی همسرش را با وجود خترش پر می کند. دختری که رابطه ی نزدیکی با پدر دارد و در غیبت احساسی مادر , پدر را تر و خشک می کند تا جایی که  او را "پسرم" صدا می زند. 
در جریان این زندگی یکنواخت "نگار" و تلاش های "فرهاد" برای زنده کردن رابطه شان , عشق دوران جوانی "نگار" که در موسیقی برای خودش استادی شده به ایران بازمی گردد و زندگی " نگار" را رنگ و بوی تازه ای می بخشد.
فرهاد نیز که شاهد ماجراست مانند یک عاشق واقعی تصمیم می گیرد همسرش را آزاد بگذارد تا بین عشق آرام او و عشق جوانیش یکی را انتخاب کند. 

"چهل سالگی" داستان خوبی دارد. در واقع ماده ی اولیه ی خوبی دارد و نتیجه ی نهایی هم چیز قابل قبولی در آمده , هر چند به سبک کارهای دیگر " رییسیان" به خصوص " ایستگاه متروک" ریتم کند و تا جایی کسل کننده دارد .
"چهل سالگی" فیلم موقری است که گرچه تمام امکانات برای تبدیل شدن به عاشقانه ای مثلثی و سطحی با اداهای روشنفکری را دارد اما توانسته با کم ترین صدمه از این لبه ی تیز فرار کند. 
فیلم در دو زمان مختلف پیش می رود. زمان حال و زمان  جوانی "نگار" در دهه ی شصت  که داستان عشق جوانی و چگونگی آشنایی "نگار" و فرهاد" را نشان می دهد. کارگردان در ملموس درآوردن حال و هوای موسیقی در دهه ی شصت خوب عمل کرده و درواقع دنیای جوانی های "نگار" که خیلی راحت می توانست مصنوعی دربیاید , به خوبی حس همدردی تماشاچی را برمی انگیزد.
هرچند نکاتی هست که شاید نبودنشان , فیلم را به خاطره ای خوب در سینمای ما تبدیل می کرد. 
برای مثال سردرگمی کارگردان برای انتخاب نقش اول فیلمش و تردید در تعیین سنگینی هر نقش ,در قسمت هایی تماشاچی را نیز سردرگم می کند که داستان , داستان تردید "نگار" است یا چهل سالگی "فرهاد". تردید "نگار" مسئله ی کارگردان است یا "فرهاد" که چهل ساله ی داستان است. یعنی در واقع بحران چهل سالگی بیش تر برای نگار سی و چند ساله اتفاق می افتد تا فرهاد مطمئن و عاشق که آن قدر به عشقش مطمئن است که بگذارد زن دوباره انتخابش کند حتی با این که می نشیند و جلسه ی همسرش با عشق جوانی هایش را شنود می کند. اصلا همین داستان دستگاه استراق سمع , شاید از نکات ضعف دیگر فیلم نامه باشد. انگار که نویسنده هیچ راهی برای قراردادن "فرهاد" در موقعیت فهمیدن اتفاقات ملاقات همسرش با عشق جوانی هایش نیافته و  دست به دامان دستگاه استراق سمع و بهانه ی استفاده ی آن در بازار بورس شده است!
نقش استاد "فرهاد " با بازی "عزت ا... انتظامی" هم تا حدودی اضافه است. قشنگ هست اما کاربردی نیست. نقش استاد و تمام دیالوگ های زیبایش را حذف کنید. صدمه ای به کلیت داستان می خورد؟
شخصیت دیگری که خیلی خوب در نیامده بود , دختر خانواده بود که به نسبت سنش , دیالوگ های کمی نچسب و بزرگسالانه داشت که می توانستند خیلی راحت با حفظ مضمون ,کمی کودکانه تر شوند.
و از همه بدتر و پاشنه ی آشیل فیلم , بازیگر نقش "کیان" عشق جوانی های نگار است که به جز چهره اش که برای همان  فوتومدل های "هاکوپیان" مناسب تر است , کوچکترین استعدادی در درآوردن نقش که الحق جای زیادی هم برای کار نداشته و در واقع شاید هم تمام تکیه ی داستان بر استیل و چهره ی بازیگر بوده تا  رقیب "فروتن" را قدرتر  نشان دهد , بروز نداده است. 
با تمام این حرف ها , "چهل سالگی" فیلم موقر و خوبی است که بدون هیچ حاشیه ای , به آرامی حرفش را می زند و نشان می دهد در این برهه ی زمانی که سینمای ما از فقدان فیلم نامه های قوی رنج می برد , پناه بردن به دنیای ادبیات و اقتباس می تواند راهکار خوبی باشد.

شما نیز می‌توانید نقدها و یادداشت‌های خود درباره آثار سینما و تلویزیون را با نام خودتان در منظوم (معتبرترین مرجع نقد سینما و تلویزیون ایران) منتشر کنید. هم‌اکنون مطالب خود را به آدرس ایمیل Admin@Manzoom.ir برای ما ارسال کنید.

نقد، یادداشت، تحلیل، بررسی و معرفی منتقدین از فیلم‌های سینمایی، سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی ایرانی را در صفحه نقد فیلم سایت منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران بخوانید.  [منظوم تنها ناشر نقدها است و این به معنای تایید دیدگاه منتقدان نیست.]