اندر مصائب ایرانی بودن!

اجازه دهید در همین ابتدا خیالتان را راحت کنم. ما در ایران موجودی به نام «فیلم» نداریم. در نهایت با جنین مرده­ای سروکار داریم که آنقدر «بند ناف سانسور» دور گردن نحیفش پیچیده شده که دگر نفسی برایش باقی نمانده است. جنینی که می­توانست حیات یابد و حیات بخشد در همان مرحله به خاطره‌­ها می‌­پیوندد. زمانی که از یک فیلم حدود ۵۰ دقیقه سانسور می­شود و ۲۷ باز مجبور به بازنویسی فیلمنامه می­شوند، چگونه می­‌خواهی آن را به تماشا بنشینی و حتی نقدش کنی!!! بی مروت­ها ۵۰ دقیقه خود، یک فیلم است. (رجوع کنید به مصاحبه خزاعی، تهیه کننده امپراطور جهنم)

پس اجازه دهید به همین جنین مرده نظری بیاندازیم.

مهدویان عاشق تاریخ معاصر کشور است و امروز هم دست بر یکی از فجایع ملی گذاشته و آنقدر این فاجعه دردآور است که مسئولین بی­‌مسئولیت ما تا آنجا که شد خواستند که نشود. و بهرحال توانستند پایانی دیگر به فیلم فرو کنند.

فیلم با نماهای مستند گونه همچون ماجرای نیمروز شریف آغاز می­شود. دوربین، همان است. به نظرم بهترین بازیگر فیلم­‌های مهدویان، دوربین اوست. دوربینی که دگر شخصیت پیدا کرده است. فردی است به شدت با هوش، ظریف، احساساتی و البته خجالتی. ولی ای کاش این خصوصیات دوربین می­ماند برای فیلم‌­های قبلی‌­اش که شخصیت­‌هایی به مراتب خاص­‌تر و بزرگ­‌تر داشت.

لاتاری دو نقطه قوت بسیار مهم دارد: موضوع فیلم­نامه و بازی­‌ها، بازی‌­های درخشان. در موقعیت­‌هایی شاهد آنیم که فیلم دچار سکته می‌­شود، فاصله­هایی می­‌افتد بین یک و دوها و تا شمای مخاطب می­‌خواهی از فیلم فاصله بگیری و حتی در مقابل فیلم موضع اختیار کنی، فیلم با بازی­های دلنشین بازیگرانش، دوپینگ می­کند. اجازه دهید کمی از بازی کم نظیر جواد عزتی بگویم. کلاً حضورش در فیلم ۷ دقیقه نشد، ولی آنقدر درخشان بود که گویی در سراسر فیلم حضور جدی و روشنی دارد و حتی با آن نگاه ملتمسانه‌­اش و در خواستش از امیر علی، به دبی نیز رفته است.

بعد از مدت­ها عاشقانه­ای آتشین و البته پاک می­بینیم. البته بماند که برخی گفته­اند یاد فیلم فارسی­های قبل از انقلاب و قیصریسم افتاده­ و نپسندیده­اند، شاید اگر در لایه زیرین فیلم، خیانتی دیگر به وجود می­آمد و مثلاً امیر علی با خواهر نوشین رابطه جدیدی ایجاد می­کرد و فیلم وارد فاز عشق مثلثی و مربعی و ذوزنقه­ای می­گشت، برای دوستان به ظاهر روشنفکر جذاب­تر می شد و البته برای جشنواره­های آن سوی آب نیز. اتفاقاً سهیلی توانست کارکتر عاشقی ایرانی را به خوبی در­آورد.

بعد از مدت­ها شاهد آنیم که دوگانه «رفتارهای انقلابی و تشخیص­های فردی» و «تدبیر عاقلانه و رفتار قانونی» همچون فیلم­های حاتمی کیا، تا پایان داستان به موازات هم پیش می­رود و هیچ کدام بر دیگری ترجیح پیدا نمی­کند.گسست فرهنگی جوانان با نسل گذشته، رویای مهاجرت، روابط سرد و خشک والدین و فرزندان، باندهای فساد و فعالیت­شان و حتی رکود اقتصادی و گسترش فقر در روایت فیلم به خوبی دیده شده است .بعد از مدت­ها شاهد قهرمان­های کوچکی هستیم که در قالب داستان هستند (البته به جز پایان بندی که تمام ساختارها می شکند) که حتی نگاه­هایشان برای مخاطب  قابل باور است. لذاست که بعد از مدت­ها شاهد شنیده شدن دست زدن­ها و دیده شدن­ها اشکها در سینما هستیم.

من نیز لاتاری را با احساسم دیدم. لذاست که وقتی در کل نگاه می­کنم می­بینم لاتاری ضعفهایی داشته و چون کارهای بزرگ مهدویان را در ذهن داریم، پس این ضعفها هم باید هم بزرگ باشند و هم خطرناک. ولی باز هم می­گویم فیلم را نمی شود نقد کرد... چون این فیلمی نیست که مهدویان ساخته باشد. نهایتاً این فیلمی است که مسئولان محترم! به آن راضی شده­اند.

در پایان می‌­خواهم اشاره­ای بسیار کوتاه در نقد نقد داشته باشم. در نقد درست دیدن. در سیاسی ندیدن همه پدیده­های جهان هستی. چرا براستی ما ایرانی‌­ها اینگونه شده­ایم؟ در کجای تاریخ چه اتفاقی برای ما رخ داده است؟  چه حادث‌ه­ای پیشامد کرده که بیشتر از آنکه عناصر داستان، نوع فیلم­برداری، موسیقی، بازی­ها و نورپردازی و... برای منتقد کشور مهم باشد، سوابق سیاسی تهیه کننده فیلم، مبنای نقدش می­شود. براستی اگر دقت کنیم، این سانسور نه تنها در فضای نظارتی حاکمیتی کشور وجود دارد، بلکه شکل افراطی و بزرگ‌تر و خطرناک‌تر آن در ذهن من و شماست. قیچی بسیار برنده تری در ذهن ما وجود دارد، که باعث حکم‌رانی قضاوت‌­های به دور از انصاف ما می‌­شود. ما فیلم نمی‌­بینیم، بلکه بیشتر جریان­های سیاسی حامی یا ضد فیلم برایمان مهم است. آن موارد است که یک فیلم را برای ما هنری و  ارزشی می‌کند؛ نه هنر به کار رفته شده در یک اثر هنری. این مصائب تا اینجا نفس می­‌کشیم ادامه دارد!!!

شما چقدر با این مطلب موافق هستید؟ نظر شما درباره این مطلب و اثر چیست؟ نظر خود را در پایین همین صفحه بنویسید. [منظوم تنها ناشر نقدها است و این به معنای تایید دیدگاه منتقدان نیست.]

شما نیز می‌توانید نقدها و یادداشت‌های خود درباره آثار سینما و تلویزیون را با نام خودتان در منظوم (معتبرترین مرجع نقد سینما و تلویزیون ایران) منتشر کنید. هم‌اکنون مطالب خود را به آدرس ایمیل Admin@Manzoom.ir برای ما ارسال کنید.

نقد، یادداشت، تحلیل، بررسی و معرفی منتقدین از فیلم‌های سینمایی، سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی ایرانی را در صفحه نقد فیلم سایت منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران بخوانید.