چاپلین در دیكتاتور بزرگ

«دریغ،دو روح در کالبد من مکان دارند،که هر دو می‏کوشند از هم فاصله‏ گیرند:یکی آنکه شیفته این جهان است،و پیچک‏وار می‏کوشد به لذتهای‏ آن آویخته باشیم،و دیگری آنکه با نیروی مقاومت‏ناپذیر،سعی دارد خویشتن‏ را به بام آسمان برساند.» فاوست-گوته

چاپلین هنرمندی است که در آثار خودشگفتی جهان سینما را به وجود آورد و حتی آن زمان که مطبوعات آلمان او را مورد حمله قرار دادند و فیلم‏ یک زن(1915)او را منحرف کننده اذهان عمومی مردم آمریکا معرفی‏ کردند،باز از تلاش و کوشش خود دست برنداشت.حالت بازی او و حرکات‏ پانتومیمی که در هر نما از فیلم به صورت مخصوصی جلوه پیدا می‏کند نشان‏ از قدرت ادراک او دارد.کمدی ‏ای که چاپلین در آثار خود مطرح می‏کند حالتی‏ از بیان خنده و گریه دارد،درامی که به تراژدی می‏رسد.شایستگی چاپلین‏ تنها به خاطر خنداندن و استعداد خنده ‏آفرینی نیست.کمدی نوعی پیام است، بیانی است که پس پرده را بیرون می‏کشد.شگردی و استادی چاپلین به‏ خاطر اجرای اندیشه و هنر ظریفی است که گاهی ایجاد یکنوع تعلیق می‏کند و زمانی یک حرکت عادی و ملایم دارد.

به مسخره گرفتن مظاهر زندگی یکی‏دیگر از کارهای چاپلین است،در ابتدای سکانس فیلم دیکتاتور بزرگ،چاپلین در نقش سربازی ظاهر می‏شود که به نفع آلمانها می‏جنگد.وجود توپ بدان بزرگی و برد مسخره آن به‏ مسخره گرفتن ماشین جنگی قدرتهای بزرگ است که هرچه بزرگتر باشند آنقد بی‏ارزش‏ترند در این میان او جان خلبانی را نجات می‏دهد که همین‏ خلبان به خاطر چاپلین کمکهای شایانی به یهودیها می‏کند.به هنگام پرواز، معلق زدن هواپیما در آسمان نیز نشانه سرگونی تفکری احمقانه است. سکانسهای گریز و وارونه پرواز کردن در هواپیما جزو زیباترین صحنه ‏های‏ تاریخ سینما است.چاپلین در دو نقش دیکتاتور بزرگ و سلمانی ظاهر می‏شود که در اینجا تضاد کارهای چاپلین را می‏بینیم.دوست خلبان چاپلین یعنی‏ فرمانده شولتز که از رده‏های بالا است دستگیر می‏شود و دوباره زندگی‏ یهودیان مخصوصا چاپلین سلمانی به خطر می‏افتد.فصل سخنرانی پیشوا، سرازیر شدن از پله ‏ها،رفتار با کودکان و حرکاتش،نوعی واپس‏گرایی ذاتی‏ را به ریشخند می‏گیرد.رقص آهنگین او،شلیک گلوله به یک آلمانی برای‏ آزمایش و پیانو زدن او از فصلهایی است که آمیخته به طنز است.اما سکانس‏ بازی کودکانه چاپلین در نقش دیکتاتور با بادکنک که شکل کره زمین را پیدا کرده است،یکی از بارزترین سکانسهای فیلم است که هجویه دنیاپرستی‏ را به نمایش می‏گذارد.فصل قرعه‏ کشی برای مردن در راه وطن نیز یکی‏ دیگر از فصلهای فیلم است.تمام آنهایی که در شکل ظاهر حاضر به فداکاری‏ هستند سکه‏ های درآمده از کیک را روی بشقاب دیگری می‏گذارند که این‏ نما پرده از افکار درونی انسانها برمی‏دارد.به هنگام‏ مدال دادن به یکی از فرماندهان«مارشال هلینک»او متوجه می‏شود که به زحمت جایی برای زدن مدال‏ پیدا می‏کند.وجود مدالهای زیادی دلیلی بر بی‏اهمیت‏ بودن آنها است که هنوز لحظه ‏ای نگذشته است که‏ کلیه مدالها را از سینه او باز می‏کند.

سکانس استقبال نظامی به هنگام ورود ناپولونی که شاید تصویر کذایی‏ موسولینی باشد،یکی‏دیگر از هجویه ‏های طنزآمیز است که تاریخ سردمداران‏ دیکتاتور را به مسخره گرفته است.

همچنانکه در فصل پایانی،نمونه‏ای از ذات انسانی ماندگار می‏شود.در آن نطق پایانی که می‏گوید بیشتر از ماشین به انسانیت نیاز داریم،این چاپلین‏ است نه دیکتاتور و این اوست که رویای همه انسانها را در آن سخنان پایانی‏ بیان می‏کند،همه انسانهایی که روی کره خاکی زندگی کرده‏اند.

چاپلین در مورد نقش خود در دیکتاتور بزرگ می‏گوید: «با بازی کردن خودم که یکی، شخصیتی تراژدی و دیگری کمیک است‏ دیگر نمی‏توانم یکی را از دیگری بازشناسم.» یک طرف قضیه حالت تراژدی‏ اوریپید را دارد و طرف دیگر شکل کمدی آریستوفن را.

تمام نظریه‏ های چاپلین به نوعی در فیلمهایش مطرح می‏شود و همین‏ امر زمانی ارزش پیدا می‏کند که شوخی و طنز را با یک نوع پرداخت درونی‏ تراژدی درهم می‏آمیزد.در همه آثار چاپلین احترام به حقوق و شخصیت زن به نوعی به نمایش‏ گذاشته می‏شود. هدفها چقدر باارزش هستند و دیدگاه چاپلین چه وسیع که‏ می‏گوید:«بیشتر از ماشین به انسانیت نیاز داریم.»