نقد و بررسی فیلم جانوران شگفت‌انگیز و زیستگاه آنان

"جانوران شگفت‌انگیز و زیستگاه آنان" به عنوان یک اسپین‌آف مستقل که ما را به زمان قبل از دنیای افسونگر «هری پاتر» می‌برد، سفردو ساعته‌ی جذابی است. به عنوان اولین قسمت از یک مجموعه‌ی جدید فانتزی-ماجراجویانه که تصمیم بر دنباله‌داربودن آن گرفته شده، موفقیتش چندان حتمی نیست. بهترین بخش "جانوران شگفت‌انگیز" آن‌جاییست که به خط داستانی وفادار مانده است. قسمت‌هایی که تلاش کرده تا روایت را گسترش دهد، جذابیت کمتری دارند.

احساس بدبینی به وجود مجموعه‌ی جدید، طبیعی است (خصوصا این که ساخت پنج فیلم از آن گزارش شده). با توجه به ثروت کلانی که کمپانی «برادران وارنر» از مجموعه‌ی هری پاتر عایدش شد، بعید به نظر می‌رسید که با اکران آخرین قسمت «هری پاتر و سایه‌های مرگبار: قسمت 2» از آن دل بکند.«جی.کی رولینگ» خالق هری پاتر داستان جدیدی را نگاشت و تنها به شرطی اجازه‌ی اقتباس سینمایی از آن را صادر کرد که نه تنها طرح کلی قصه را بنگارد بلکه فیلمنامه را نیز خودش تهیه کند و به این ترتیب این اثر روانه‌ی سینماها شد. بنابراین، اگرچه شکّی نیست که سودآوری در اولویت اوّل سازندگان این محصول بوده ولی خوشبختانه حاصل کار ناامیدکننده نیست و با اثری سرگرم‌کننده مواجه هستیم.

"جانوران شگفت‌انگیز" به حد کافی از کتاب‌ها و فیلم‌های هری پاتر جدا هست که بیننده بتواند با خیال راحت و بدون نیاز به آشنایی با دنیای هری پاتر که از لحاظ زمانی بعد از این مجموعه است، از آن لذّت ببرد. اما فیلم تعدادی پیوند و قلاب به این دنیادارد که طرفداران سرسخت آنرا دلخوش کند و به آن‌ها بفهماند که با وجود تغییر اقلیم و زمان در فیلم، هنوز در فضایی مشابه آن حضور داریم. به جای این که داستان در انگلستان حدود سال 2000 سپری شود، در میانه‌ی دهه‌ی 1920 در نیویورک سِیر می‌کند.

فیلم بر روی شخصیت «نیوت اسکمندر (ادی ردماین)» جادوگر انگلیسی تمرکز دارد، که سفر آمریکایی ادیسه‎وار خود را با پیاده‌شدن از کشتی در جزیره «اِلیس(جزیره ای در بالای خلیج نیویورک)» آغاز می‌کند. او با خود یک چمدان قهوه‌ای را حمل می‌کند که چیزی بیشتر از یک وسیله‌ی شخصی است. این چمدان درگاهی است به بُعدی دیگر؛ جایی که مجموعه‌ی "جانوران شگفت‌انگیز" او در آن ساکن هستند. هنگامی که بر اثر یک حادثه‌ی بداقبالانه تعدادی از جانوران او فرار می‌کنند، مجبور می‌شود در سطح شهر به دنبال شکار آن‌ها باشد. طی مسیر، با مَشَنگی[1] بهنام «جیکوب کوالسکی (دن فاگلر)» همراه می‌شود که او هم چمدانی شبیه چمدان «نیوت» دارد. «تینا گلدستین (کاترین واترستون)» مامور کنگره‌ی جادوی آمریکا، فعالّیت‌های جادوگران خارجی را زیر نظر دارد و قصد دارد «نیوت» را به دلیل واردات غیرقانونی مخلوقات جادویی احضار کند. ماجرای نیوت توجه مدیر ستاد امنیتِ جادویی، «پرسیال گرِیوز (کالین فرل)» را جلب کرده آن هم زمانی که ممکن است مسئله‌ی جادوگری که از دید عموم پنهان نگاه داشته‌شده، همگانی شود.

صحنه‌هایی که نیوت و انجمن به دنبال جانوران می‌گردند، جزو لذّت‌بخش‌ترین قسمت‌های فیلم است. کلکسیون هیولاهای فراری عبارتند از یک مخلوق غول‌پیکر که دنبال یافتن جفت است، یک حیوان ساریغ[2]‌مانند که اشتهای عجیبی به طلا و الماس دارد، یک مار بالدار که برای هرچه بزرگ‌تر شدن تلاش می‌کند و یک موجود نامرئی که پیداکردنش بسیار دشوار است. این جستجوی شکارمانند، قهرمانان بی‌باک ما را به همه جای نیویورک از جمله فروشگاه بزرگ «میسیز» و باغ‌وحش مرکزی می‌کشاند. همچنین مسیرشان به مترو هم می‌افتد و زمانی را هم در مرکز فرماندهی کنگره‌ی جادو سپری می‌کنند.

قسمت مهم‌تر فیلم زمانی رخ می‌دهد که فضا را برای تقابل دو نیروی خیر به رهبری نیوت و شر به سرکردگی جادوگر تاریکی «گرت گریندِلوالد (جانی دپ)» مهیا می‌کند. ما به اندازه‌ی کافی گریندلوالد (که قبلا در هری پاتر و سایه‌های مرگ: قسمت 1 حضور داشت) را نمی‎بینیم تا قادر باشیم درباره‌ی او نظری بدهیم اما امیدواریم سازندگان فیلم، رفتار کاپیتان اسپاروگونه‌یِ دپ را روی شخصیتی چون ولدمورت پیاده نکرده باشند. این جنبه‌ی تقابل خیر و شر ممکن است "جانوران شگفت‌انگیز" را همانند دیگر فیلم‌ها معمولی سازد، و اگر رولینگ آن را به شکلی غیرمنتظره خلق نکرده‌باشد، خبر خوبی نیست.


فیلم‌های هری پاتر همانند کتاب‌هایش دارای جذبه‌ای بود که آن را موفق جلوه داد. فیلم‌ها به تدریج جدی و جدی‌تر شدند و بیننده را میهمان جهانی کردند که جادو و مادیّت در توازن مسالمت‌آمیزی به سر می‌بردند. "جانوران شگفت‌انگیز" کمی متفاوت با یک فانتزی سنتی به نظر می‌رسد. «دیوید یتس» که سکان‌دار کارگردانی چهار قسمت آخر هری پاتر را بر عهده داشت، این‌جا هم یک حس استمرار قوی ایجاد کرده اما "جانوران شگفت‌انگیز" همانند آن‌ها حیرت‌آور و افسونگر نیست (البته به جز زمانی که شخصیت‌ها درباره چمدانِ ماشینِ زمان‌گونه‌ی نیوت، ریسک می‌کنند- آری داخل چمدان بزرگتر از ظاهرش است). تجسّم فیلم از نیویورک دوران قبل از بحران، دیدنی و پرجزئیات است که این غنای تصویری از لباس‌ها گرفته تا طراحی صحنه نمود پیدا می‌کند. شاید یک تصویر بی‌نقص از نیویورک میانه دهه‌ی 1920 نباشد ولی در این زمینه از فیلم‌های معاصر و تصویرسازی آن‌ها یک قدم جلوتر است.


تیم بازیگری شامل بازیگرانی آمریکایی و انگلیسی است. می‌توان گفت جای تعجب است که «ادی ردماین» بازیگر بریتانیایی برنده‌ی اسکاردر فیلم‌های هری پاتر حضور نداشت. او انتخابی بسیار شایسته است. با نمایش او از نیوت مبتلا به اوتیسم، سریعا می‌توانید با این شخصیت ارتباط برقرار کنید. «کاترین واترستون» نقش معشوق‌گونه و مؤثری برای نیوت دارد (چه تفاوتی نسبت به نقشش در عیب ذاتی!). شیمی بین این دو جالب از آب درآمده و بیننده را برای دنباله‌های بعدی مشتاق نگه داشته. دن فاگلر و آلیسون سودول در نقش‌های مکمل، مناسب به نظر می‌رسند. ظاهرا رولینگ می‌پسندد قهرمانان داستانش یک گروه باشند تا یک شخص. «کالین فرل» به عنوان یک آدم غیرقابل اعتماد و نامطبوع، همان چیزی است که نقشش لازم داشته.


شاید یکی از مشکلات "جانوران شگفت‌انگیز" تعداد محدود مخاطبانش برای شروع باشد. ممکن است افرادِغیر از هواداران رولینگ، به سمت فیلم جذب نشوند. و اگرچه احتمالا طرفداران هری پاتر از این فیلم در خلق فضایی مشابه با مجموعه فیلم محبوب خود به نیکی یاد می‌کنند، اما شاید دلشان برای شخصیت‌های محبوبشان تنگ شود.نیوت، تینا، جیکوب و کویینی دوست‌داشتنی هستند ولی برای جاافتادن در دل مخاطب و قرارگرفتن در زمره‌ی هری پاتر و یارانش به بیشتر از یک فیلم نیاز دارند. "جانوران شگفت‌انگیز و زیستگاه آنان" یک فیلم مستقل لذت‌بخش است اما شاید جایگاه آن برای آغازگر یک فرانشیز سینمایی متزلزل باشد.



[1] : در سری داستان‌های تخیلی هری پاتر به آن دسته از افراد که توانایی‌های جادوگری ندارند مَشَنگ گفته می‌شود

[2] : حیوانی پستاندار و کیسه‌دار که در آمریکا یافت می‌شود

مترجم: بابک مؤیدزاده