درباره «دست نیافتنی ها»،پرفروش ترین فیلم سینمای فرانسه

ماه پیش وقتی که «دست نیافتنی ها» به نمایش درآمد یک کمدی فرانسوی سطح پایین و خنثی به نظر آمد، فیلمی با بودجه کم که بازیگرانش در خارج از فرانسه شناخته شده نبودند. داستانی درباره یک ثروتمند کسل کننده فلج و یک سابقه‌دار خوش قریحه که به عنوان مستخدمش کار می‌کند.

ولی بعد از چهار هفته از شروع نمایش، فیلم بیش از 11 میلیون تماشاگرکه تقریبا برابر 17 درصد جمعیت فرانسه بود را به خود جلب کرد، و منتقدان می‌گویند که به زودی جای «به استیکز خوش آمدید» را به عنوان پر فروش ترین فیلم‌های فرانسه خواهد گرفت. این فیلم که گاه سبک کمدی هرج و مرج دار، گاه غمگین ولی همیشه جذاب برای مخاطب است، از آغاز نمایش در اول جدول فروش در فرانسه بوده و از فیلم‌های پرفروشی همچون «تن‌تن» استیون اسپیلبرگ و «سه گانه گرگ و میش: طلوع نو-قسمت اول» جلو زده است.

اریک تولدانو با که فیلم را با الیور ناکاشه کارگردانی کرده است گفت:« واقعا غافلگیر کننده بود.» این فیلم بدون مراسم به نمایش درآمد و تولدانو اضافه کرد «ما انتظار نداشتیم که این چنین پرطرفدار شود.»

«دست نیافتنی ها» بر اساس یک داستان واقعی از فیلیپ پوزو دی بورگو است، یک تاجر ثروتمند که بعد از سانحه چتربازی فلج شد و مستخدمش عبدل سلو، یک الجزایری الاصل بیکار ساکن محله‌ای سطح پایین در حومه پاریس. (آقای سلو در این فیلم با یک سیاهپوست جوان ساکن پروژه های اسکان عوض شده است.)

فیلمنامه روی رابطه این دو تمرکز دارد. فیلیپ که فرانسوا کلوزه نقش او را بازی می‌کند یک مرد بافرهنگ و مودب است که به موسیقی کلاسیک گوش می‌دهد نامه‌های عاشقانه پر از شعر می‌نویسد. نقطه مقابلش دریس که توسط عمر سای بازی می‌شود یک فرد پر انرژی است که ماری جوآنا می‌کشد و زمین و باد و آتش را دوست دارد و از چینی ها پیامک دریافت می کند. شخصیت‌ها به دلایل مختلف گمشده‌ و تنها هستند و در آخر به هم کمک می‌کنند تا زندگیشان غنی شوند.

اخیراً در سرمقاله لوموند درباره این فیلم نوشته شده است: « این داستان سیاهپوست قد بلند و سفیدپوست کوچک خنده‌دار و ظریف است و موفقیتی کامل به شمار می‌آید.» بعضی از منتقدان حتی طنز سرزنده‌ «دست نیافتنی ها» را با فیلم‌های فرانک کاپرا مقایسه کرده‌اند.

امانوئل اتیس، رئیس دانشگاه آوینیون که جامعه شناس است و در سینما تخصص دارد، در مصاحبه ای گفته است: « خوب نوشته شده و خوب گفته شده است. فیلم حرف های زیادی درباره ارزش همیشگی زندگی در تفاهم دارد.»

حق پخش فیلم حال در 40 کشور فروخته شد که شامل آمریکا هم می‌شود و قرار است در تابستان در آن کشور به نمایش در بیاید. هاروی واینشتاین تهیه کننده‌ای که فیلم فرانسوی «هنرپیشه» را نیز برای نمایش بر پرده سینما‌های آمریکا پیش خریده، به تازگی حقوق بازسازی فیلم را خرید.

به گفته آقای اتیس: «فیلم مردم را به هیجان آورد. مردم وقتی از سینما بیرون می‌آیند، تکان خورده‌اند، با این احساس که آدم‌های فوق‌العاده‌ای را دیده‌اند.»

منتقدان فیلم را به خاطر طنز گستاخانه و پیام انسانی آن و توانایی فیلم برای برخورد شاد با مقوله ناتوانی جسمی ستوده اند. ولی فیلم به صورت عمده‌ای بر روی طبیعت جسور دریس که نقش کلیشه‌ای یک بازنده نادان را از حاشیه شهر بازی می‌کند، تکیه دارد. فیلیپ در صحنه ای از دریس می‌پرسد که آیا می‌داند هکتور برلیوز (یک موسیقیدان فرانسوی) کیست و دریس با تمسخر جواب می‌دهد که برلیوز محله‌ای در شهر زادگاهش است و این توقع مردثروتمند را در مورد این که حتی اسم آهنگساز را نشنیده است، به بازی می گیرد.

منتقدان فرانسوی «دست نیافتنی ها» را برای جملات قصار با روح آن و بازی چشمگیر و پرانرژی آقای سای مورد ستایش قرار داد هاند و فیلم را پادزهری برای کسالت ناشی از رکود اقتصادی نامیده‌اند. فیلمی از دسته فیلم‌های مفرح «به سبک فرانسوی»، آن هم در کشوری که – لااقل از نگاه خارجی ها- کمتر در هنر کمدی مهارت دارد.

عده زیادی قبول کرده که روایت فیلم و ضرباهنگ جاندار آن در تضاد با طنزهای ساده و فیلمنامه های اغلب درهم و برهم کمدی‌های سنتی فرانسوی است.

منتقد فیگارو درباره این نوشته است: «فیلمنامه‌ که از زمان موج نو تاکنون به غفلت سپرده شده، دوباره اهمیت پیدا کرده است.» این اشاره ای است به مقررات مرسوم موج نو در دهه 1960 که به نوشته فیلیپ لابرو، ستون نویس فیگارو، فیلمسازان در آن «برتری مطلق میزانسن را ستایش کردند و بر کسی پوشیده نیست که از فیلمنامه بیزار بودند.» وی خاطرنشان کرده است که «دست نیافتنی ها» از کمدی های تنبل و عامیانه‌ای همچون «اردو زدن» محصول سال 2006 درباره افرادی که در جنوب فرانسه چادر زده بودند، بسیار فاصله دارد. «دست نیافتنی ها» برای منتقدان بلند پرواز، نمونه ای از نوع جدید کمدی فرانسوی است و حاکی از سر بر آوردن نسلی از فیلمسازان و تهیه کنندگان که مشتاق هستند داستان را به شکلی واقعگرایانه بگویند و مضامین اغلب دراماتیک را به نرمی به سخره بگیرند.

در سال‌های اخیر چندین کمدی‌ تلخ و شیرین -«کمدی‌های دراماتیک»- با روایت‌های قوی با موفقیت قابل ملاحظه‌ای روبرو شدند؛ از جمله «دروغ‌های سفید کوچک» سال پیش که در مورد دوستی بود و داستانش در یک خانه مسافرتی می گذشت و «اعلام جنگ» امسال که یک زوج غیرعادی درگیر با سرطان فرزندشان را به نمایش گذاشت و به عنوان نماینده فرانسه برای بهترین فیلم خارجی به آکادمی اسکار معرفی شد.

به نظر کارگردان، آقای تولدانو، تماشاگران فرانسوی جذب فیلم‌های کمدی جسورانه تر و حتی گستاخانه تر می شوند. «آنها از سریال‌های آمریکایی که بیشتر سرگرم کننده هستند تا چالش برانگیز خسته شده‌اند.»

ولی از «دست نیافتنی ها» همچنین به خاطر تصویر آرمانگرایانه ای که از دنیای بدون شکاف های طبقاتی می‌دهد، جایی که یک اشراف زاده می‌تواند با یک سابقه دار دوست شود، انتقاد شده است. روزنامه لیبراسیون «دیکتاتوری احساسات را به عنوان پوششی برای نبود مطلق فکر» تقبیح کرده و ورایتی به چیزی که آن را نژاد پرستی بدوی فیلم نامیده، اشاره کرده و دریس را به عنوان « نقشی که از سیاه بازی های دوران قدیم دور نشده» توصیف کرده است.

نویسنده ورایتی اضافه کرده که فیلم « که نوعی نژادپرستی از جنس «کلبه عموتام» را نشان می‌دهد که امیدوار بودیم دیگر هرگز روی پرده سینماهای آمریکا نبینیم..»

مترجم:روهام سجادی