نگاهی به برنامه سینمایی هفت

الف- چند نکته مثبت مشاهده‌شده در برنامه سینمایی هفت :
۱- برای تحلیل چگونگی اهدای جایزه اسکار، از یک ایرانی عضو هیئت انتخاب اسکار استفاده شد و نه از «انجمن پنچرگیران».
۲- برای نقد فیلم، نه از یک منتقد ثابت و کلیشه‌ای که از دو منتقد دیگر با دو طرز فکر دیگر، استفاده شد.
۳- در جریان تحلیل و نقد فیلم، از حضور کارگردانِ فیلم استفاده نشد و نشست نقد فیلم بدون حضور کارگردان فیلم برگزار شد. (مقاله‌ای که پیش از این در نقد یک سنت غلط نقادی در ایران، نوشته بودم، در روزنامه «شرق» و در نقد سنت غلط حضور کارگردان در نشست اثرش، چه اثر تئاترِی، چه اثر سینمایی، سرانجام نتیجه داد و به‌تدریج در حال تبدیل‌شدن به یک روش اجرائی ا‌ست).
ب- چند نکته انتقادی درباره «روش نقد فیلم» منتقدان حاضر در برنامه هفت:
۱- سینما فقط به دو نوعِ «حادثه‌‌محور» و «شخصیت‌محور» خلاصه نمی‌شود؛ هرچند فضای مسلط بر سینمای جهان و ایران را همین دو نوع تشکیل می‌دهد.

بهروز افخمی در برنامه هفت

۲- در کنار این دو مدل روایتی، می‌توان از انواع سینمای دیگر نام برد، مانند «مسئله‌محور» (سینمای قصه‌گوی فرهادی)، سینمای «موقعیت‌محور» (در ایران سینمای تاریخی اصلانی و در اروپا سینمای اگزیستانس برگمان) و سینمای «اندیشه» (سینمای «نقد موقعیت»، «نقد در موقعیت» و «نگاهِ فراموقعیت») که فعلا در ایران وجود ندارد؛ ولی در برخی آثار جهانی مثل سینمای بلّا تار در اروپای شرقی، سینمای ژان لوک گدار در اروپای غربی و سینمای کازاوتیس در آمریکا می‌توان آن را مشاهده کرد.
۳- هر فیلمی قابل نقد نیست، به‌ویژه تمام فیلم‌های وابسته به سینمای «عامه‌پسند قصه‌گو» (حادثه‌محور، شخصیت‌محور و مسئله‌محور)، زیرا این فیلم‌ها، فقط و منحصرا، «آسیب‌شناسی» می‌شوند و نه «نقد».
«آسیب‌شناسی» از جنس مواجهه تکنیکالِ «عامل» با «امر واقع» است (مثل مواجهه تعمیرکار ماشین با عیب ماشین)؛ ولی «نقد»، از جنس مواجهه «ذهن سوژه» با «گزاره‌ها» و «مفاهیم» است (مانند مواجهه یک مهندس طراح ماشین با روش‌ها و مفاهیمِ طراحی ماشین) و این دو «جنس» با هم تفاوت دارند.
(در سه مقاله «نقد و پاتولوژی»، «نقد چیست؟» و «نقد، شبه‌نقد و ادبیات نقد»، با ارائه دلایل لازم، به تبیین این «تمایز» پرداخته‌ام).
۴- بنابراین برای فیلم‌ها (و همین‌طور برای تئاترها و سریال‌ها)ی «قصه‌گوی عامه‌پسند» (در هر سه نوع «حادثه‌محور»، «شخصیت‌محور» و «مسئله‌محور»)