نقد فیلم خدمتکاران

"خدمتکاران" فیلمی است متعادل و بیطرف در مورد موضوعی پرمناقشه در تاریخ معاصر ایالات متحده. فیلم بازگوکننده رفتار و نگاه صاحب خانه های سفید پوست ایالتهای جنوبی امریکا به خدمتکاران سیاه پوستشان در زمان رواج سیاستهای تبعیض آمیز موسوم به قوانین Jim Crow است. فیلم همچنین داستان دختر جوان سفید پوستی را روایت میکند که با تشویق دو شخصیت اصلی خدمتکار فیلم، کتابی پرفروش در موردشان مینویسد و اینکه چگونه با این کار قضاوت مادرش را نیز نسبت به خود و موضوع کتابش عوض میکند. ولی با وجود اینکه در پایان فیلم دیگر شاهد رفتارهای تحقیرآمیز در مورد شخصیتهای اصلی نیستیم، با اینحال بیننده همچنان خود را در محیط تبعیض آمیز ایالت می سی سی پی دوران فرمانداری Ross Barnett احساس میکند.

رویهم رفته یاری فیلم خوبیست، با بازیهای فوق العاده و داستانی که بیننده را مجذوب خود میکند. فیلمی مبتنی بر بازیگر که با اینکه بازگو کننده اتفاقات دردناکی است، خودش به عنوان این طور نبوده و تماشاگر را بسیار سرگرم میکند. درواقع هدف یاری به تصویر کشیدن واقعیتی نیست که همه آن را میدانند. تمام امریکاییان از مسئله تبعیض نژادی آگاهند ولی ابهام زدایی در مورد حواشی آن است که بیببنده را جذب میکند. فیلمی بیطرف که همه سفیدپوستان آن بیرحم و خبیث نیستند.

فیلمنامه اثر بر اساس کتاب پرفروش Kathryn Stockett با تمرکز بر شخصیت اسکیتر فلان (با بازی Emma Stome )نوشته شده است. دختر جوانی که بتازگی فارق التحصیل شده و به خانه بازگشته است ولی به هیچ عنوان با محیط دوران نوجوانیش ارتباط برقرار نمیکند و راحت نیست. با وجود اینکه نام Emma Stone به عنوان بازیگر اول در تیتراژ آمده است ولی هنرمندایی دو شخصیت سیاهپوست داستان یعنی ایبیلین کلارک (با بازی Viola Davis) و مینی جکسون (با بازی Octavia Spencer) بازی معمولی آن را تحت الشعاع قرار داده است.

هر دو این شخصیتها خدمتکارند. ایبیلین تقریباً تمامی زندگی اش را صرف مراقبت و بزرگ کردن دختر بچه های سفیدپوستان کرده است و توانسته ارتباط عاطفی خوبی با آنها برقرار کند به طوری در کودکی دوستش دارند. ولی وقتی بزرگ میشوند مانند مادرانشان شده و رفتار تحقیر آمیز آنها را نسبت به سیاه پوستان تقلید میکنند. مینی خدمتکار دیگریست که از کار قبلی اش (خانه یکی از مقامات محلی) اخراج شده و حالا به استخدام خانمی با موهای روشن و بیدست و پا در آمده است. بازی رخشان Davis و Spencer در نقشهایشان باعث شده برخلاف خط روایی داستان، بیشتر این دو در کانون توجه قرار گیرند.

خانمی که مینی را بعد از سالها خدمت صادقانه اخراج کرده فردی تازه به دوران و بدغلغی است در حالی که صاحب کار جدیدش زنی بنام سلیا فوته (با بازی Jessica Chastain) که با تاجری ثروتمند ازدواج کرده است و بخاطر اینکه اصلاً از کار خانه چیزی نمیداند سعی میکند با استفاده از مینی ضعفهایش را جبران و همسرش را خوشحال کند.

مینی که محتاج پول است، از اینکه میتواند پیش او کار کند بسیار خوشحال میشود. زنی که تنها مینی را در طول روز وقتی همسرش خانه نیست میخواهد تا به این صورت همسرش فکر کند تمام این غذاهای خوشمزه و خانه مرتب کار اوست. مینی هم علاوه بر کمک در کارهای خانه و حتی کارهای اضافه سعی میکند با نزدیک شدن به وی او را در زندگی اش راهنمایی کند. بازی Chastain در نقش سلیا بسیار طبیعی و باورپذیر از کار در آمده است.

با اینحال سلیا به نصیحتهای مینی گوش نداده و بارها دچار مشکل میشود. یکی از همین موارد سکانس مراسم خیریه (طبق معمول، کمک به کودکان گرسنه سیاهپوست) است که موقعیت های کمدی بسیاری را ایجاد میکند. موقعیتهایی که با وجود فاصله از خط روایی داستان، ولی باعث خنده تماشاگر میشود که ارزشش را نیز دارد.

داستان ادامه دارد تا اینکه روزی اسکیتر ایبیلین و مینی را متقاعد میکند تا با او صحبت کرده و اتفاقات تحقیر آمیز محیط کارشان را با او در میان بگذارند. در نهاین نیز حاصل این مصاحبه ها کتابی میشود جذاب که بازگو کننده درددل ها و خشمهای این دو خدمتکار است. یکی از ماجراهای فرعی داستان، راز غم انگیز ناپدید شدن پرستار اسکیتر در دوران کودکیست که 29 سال برای خانواده کار میکرده است ولی پس از رفتن اسکیتر به مدرسه ناپدید میشود. مادر او (Alison Janny) که این راز را مدتها مخفی نگه داشته است نهایتاً در انتهای فیلم آن را بیان کرده و به قول معروف متحول میشود!

دو نکته عجیب نیز در فیلم وجود دارد. تمام سفیدپوستان سیگار میکشند در حالی که هیچ سیاه پوستی این کار را نمیکد. و اینکه اغلب نقشهایی پر دیالوگ برای مردان سفیدپوست نوشته شده در حالی که تنها شخصیتها دو مرد سیاهپوست که یکی هم کشیش است اینگونه پرداخته شده است.

در سال 1991 فیلمی بنام The Long Walk Home با هنرنمایی Whoopi Goldberg و Sissy Spacek به ترتیب در نقشهای خدمتکار و صاحب کار در مورد دوره اعتراضات سیاه پوستان موسوم به Montgomery Bus Boycott ساخته شد که نگاه صریحتری به مسئله تبعیص نژادی داشت. ولی برای علاقه مندان به رمان Stockett "یاری"، اثر وفادارتر به متن است. فیلم همچنین بسیار سرگرم کننده است. بازی طبیعی Viola Davis و همچنین Octavia Spencer با آن چهره پراحساس و با نمکش بسیار خوب از کار در آمده است. بازی دیگر بازیگران فیلم مانند Emma Stone, Brace Dallas Howard و Alison Janney نیز قابل قبول است که مسلماً در فیلنامه های جسورانه و کمتر کلیشه ای میتوان شاهد کارهای بهتری از آنها بود.

مترجم: بهروز آقاخانیان