تحلیل شخصیت های فیلم سکوت بره ها: مرگ انسان ها

فعال، خودساخته و صبور، پلیس شجاع و مهربان، چنین است تصویر دختر فیلم رویا به زبان نمادین اساطیر، زن معادل زندگی، گیتی است و البته این زن عضو فعال اف بی آی است!

در زیرساخت و به اصطلاح لایه پنهان «سکوت بره ها» با بیانی اساطیری در رویکرد به تاریخ مواجه می شویم، با این توضیح و به این طرز که سه شخص، دو مرد و یک زن پلیس، استعاره هایی هستند از سه دوره تاریخی.

الف) قاتل زنجیره یی:

او استعاره یی از دوران دور مادرسالاری است. در آن دوران پیوند همدلانه میان انسان و عناصر طبیعت برقرار بود و به عبارتی انسان هنوز به جدایی خود از طبیعت، خودآگاه نشده بود. قاتل زنجیره یی، روان نژند است چراکه ذهنیت او متعلق به دورانی سپری شده است که اینک در تمدن و فرهنگی فراصنعتی می زید. وی از آن دوران کهن بعضی نشانه ها همراه دارد مانند همدلی غیرعادی با سگ خود (از اولین حیوان هایی که با جماعت بشری انس گرفت) یا علاقه اش به پیله های حاوی حشرات عجیب و غریب. قاتل، پوست زن های قربانی را مطابق با اندازه مادر خود می دوزد. به عبارتی می کوشد تا زن های پیرامونش را مطابق با مادر از دست رفته اش درآورد. قاتل همچنین اجساد زن های قربانی شده را در برکه ها می اندازد و آب از نمادهای آشنا و مرتبط با زن و اساطیر عهد مادرسالاری است.

ب) دکتر هانیبال: شخصیتی چندوجهی دارد:

۱) دانشمند است و «دانش» که از حدود قرن هفدهم تا مدت ها معبد پرشور و اسطوره نوینی بود برای غلبه بشر بر شرور هستی و سروری انسان بر جهان در جهت ایجاد سعادت، از اصول اولیه اش منحرف شده و به مثابه ابزاری بسی ترسناک تر از ابزار عهد عتیق، در خدمت اربابان جدید جهان قرار گرفت و دو جنگ عظیم جهانی را با فاصله یی کم ایجاد کرد. از آن پس علم عنان گسیخته در ذهن بشر وجهی اهریمنی یافت «در خیلی از فیلم ها با اسطوره پروفسور دیوانه یی که قصد هلاک هستی را دارد مواجه می شویم یا دکتر جکیل و مستر هاید از داستان های ترس از دانش جدید است»

دکتر هانیبال به موضوع مرگ انسان ها (خیلی ها انسان را موجود مرگ آگاه می دانند، مرگ از معدود موضوعاتی است که پیوسته بر گرد خود انواع باورها را ساخته و پرداخته و به هر حال به طرزی متناقض نما، ارعاب آور و مجذوب کننده است) باری دکتر هانیبال به این مهم ترین موضوع و معضل انسانی، بسیار عادی می نگرد و متاثر از اسطوره دانشمند اهریمن، در فیلم به مامور پلیس یا همان دختر قهرمان می گوید که خدا مظهر مهر مطلق در ابعادی وسیع و علی الظاهر حتی بی دلیل باعث مرگ انبوه انسان ها می شود و وی مثال فرو ریختن سقف کلیسایی را هنگام نیایش مومنان می آورد. دکتر هانیبال اجساد قربانیان خود را می خورد. در جوامع شکارچی قبیله یی و ماقبل تاریخ آدمخواری مناسکی شمنی بود و با خوردن قربانی، شجاعت او در جسم و جان شکارگر پیروز جذب می شد، بنا به باورهای آن دوران.

۲) دکتر هانیبال در عین حال استعاره یی از پدرسالاری مسیحی در قرون وسطی است. علاقه وی به ایتالیا که موطن اصلی در گسترش نظام ارگانیک و سازماندهی شده مسیحیت است، از این زاویه می تواند قابل توجیه باشد.

۳) همچون پدرسالاران قرون وسطی، دکتر مقتدر است و بی عذاب وجدان، دیگران را می کشد. در اینجا عذاب وجدان معنای سانتیمانتال می یابد. دکتر هانیبال هم مجذوب و هم مجری و در عین حال و همزمان بانی باورها و تصوراتی متفاوت با ادراک مردم عادی است که آنها را عامی و بیهوده می داند!

۴) اخلاقیات مسیحی رایج در کلیسای قرون وسطی بر او غالب است. مثلا خود را مجاز می داند تا سر یک همجنس باز را ببرد. آن سر بریده را در ماشینی پوسیده و فرسوده که نشانگر فرسودگی یا حداقل بی تحرکی ماشینیزم در حیطه و ساحت باورهای اوست، قرار می دهد. در آیین کاتولیک، گناهکار نزد کشیش اعتراف می کند و به این طرز مورد بخشش واقع می شود. در جهان جدید خاصه در جهان غرب، روانکاو گاهی اوقات نقش نزدیک به کشیش اقرار نیوش را دارد و به آن که عذاب می کشد، آرامش اعطا می کند و دکتر هانیبال روانکاو است. هم او و هم قاتل زنجیره یی نشانه هایی از دوران های منسوخ اجتماعی هستند. با این همه دکتر هانیبال متعلق به دوران پدرسالاری است و به همین جهت بر نحوه اندیشه و کنش و منش قاتل زنجیره یی که نشانگر دوران مادرسالاری است، آگاهی و احاطه دارد.

هگل بر این باور بود که هوشیاری تاریخ، فرد را عامل اجرا و ایجاد ایده مطلق می سازد. او دولت پروس را تجسم ایده مطلق می دانست. بنا به نظریه یی جدید جهان به سمت دهکده جهانی شدن کم و بیش ناظر به ایده مطلق هگلی و پایان تاریخ پیش می رود. سازندگان هوشیار «سکوت بره ها» با منظور داشتن نظریات مذکور به جای دولت پروس، ساختار حاکمیت بر امریکا را جایگزین کرده اند و البته دهکده جهانی حامی و نگهبان هم می خواهد. نکات هوشمندانه فیلم از این قرار هستند:

۱) قهرمان فیلم دختری از طبقه متوسط و خودساخته و پلیس است. «مردهای پلیس» در فیلم اغلب یا منفعل یا مبتذل هستند.

۲) او احیاگر محتوای مادرسالاری در شکل و قالب تازه یی است. (در تمام اساطیر مادرسالاری همچون دوره یی طلایی و حتی آرمانی جلوه دارد) تمدن و فرهنگی که قهرمان زن در این فیلم، نشانگرش است، شکل جدید مادرسالاری است (یا تغییر در عرض یک ذات اسطوره یی). این دختر پلیس است و نسبت به همه مشفق. در ارتباط با مقام مافوق، وی نقش پرشفقت از یک محبوب و مادر را دارد، در هنگام و جایی که همه اشتباه می کنند اوست که نجات دهنده دختری اشرافی و سگ در چاه فرومانده می شود.

وابستگی به طبقه متوسط، همدلی و همذات پنداری بیشتر مردم را که وابسته به همین طبقه اند، باعث می شود و همچنین (چاه) در بیشتر اساطیر رمز مرگ یا ارتباط با جهان مردگان یعنی جهانی در زیر زمین است. به عبارتی این دختری از طبقه متوسط است که هم یک حیوان و هم یک اشراف زاده وابسته به حکومت را از مرگ می رهاند و بر دوران های واپس مانده مسلط می شود. دختر قهرمان در «سکوت بره ها» گرچه شکست ناپذیر می نماید اما یک نکته زیرکانه فیلم در صحنه آخر است. دکتر هانیبال فراری از جامعه یی در ناکجاآباد و البته دور از امریکا در جایی که پر از رنگین پوست هاست، از طریق تلفن اعلام موجودیت می کند.

می شود چنین دریافتی داشت که فیلم سکوت بره ها در ابلاغ این باور می کوشد که تمدن های فراصنعتی از سوی جوامع ماقبل آن و اشخاصی نظیر هانیبال در معرض خطری خوفناک قرار دارند. آخرین تصویر، دکتر هانیبال را نشان می دهد که در میان جماعت رنگین پوست نهان می شود و هانیبال نام سرکرده قومی وحشی بود که تمدن و فرهنگ اروپا را تا مرز نابودی مطلق کشانده بود!