در ستایش زندگی

داستان فیلم در شهر کوچکی به نام «بدفورد فالز» رخ می­دهد، جایی که جرج بِیلی جوان همراه با خانواده­اش در آن زندگی می­کنند. پدر جرج صاحب مؤسسه­ای است که به مردم شهر با اعطای وام و ساخت خانه کمک می­کند تا از اجاره ­نشینی در خانه­ های محقر هنری پاتر نجات یابند؛ مرد بدجنسی که با نزول­خواری بخش زیادی از املاک شهر را تصاحب کرده و رقیب پدر جرج به حساب می­آید. فیلم با تصویری از آسمان و ستاره­ ها آغاز می­شود، جایی که صدای افراد مختلفی را می­شنویم که در شب سال نو برای شخصی به نام جرج بِیلی دعا می­کنند. فرشته­ هایی در آسمان – که به شکل ستاره­ ها نمایش داده می­شوند – با شنیدن این دعاها یکی از فرشته­ ها را مأمور می­کنند تا به زمین برود و به جرج که قرار است در این شب سال نو خودکشی کند کمک کند. کلارنس، فرشتۀ مورد نظر، به گفتۀ خودش یک فرشتۀ درجۀ دو است که هنوز موفق نشده بال­هایش را به­ دست آورد. فرشتۀ مافوقِ او تصاویری از لحظات مهم زندگی گذشتۀ جرج را به او نشان می­دهد تا با شناختی که از جرج پیدا می­کند بتواند مشکلش را حل کند. پاداش موفقیت کلارنس در این مأموریت، به ­دست آوردن بال­هایش خواهد بود. ما هم این تصاویر را که دوره­ های مختلف زندگی جرج را نشان می­دهند مشاهده می­کنیم، و گفت­ و گوی فرشته­ ها و بخش­های مختلف زندگی جرج تا لحظۀ وقوع خودکشی به طور موازی روایت می­شوند؛ جایی که کلارنس وارد ماجرا می­شود تا به جرج کمک کند.
فیلمساز از همان لحظات ابتدایی فیلم، قراردادش را با مخاطب درمیان می­گذارد: این فیلمی‌است با فضایی خیال‌گونه و با مایه­ هایی از طنز و سرخوشی که در کنار سختی­ها و غم­های شخصیت­ها، قرار است ارزش زندگی انسان را به او یادآوری کند. ژانرهایی که فیلم در قالب آنها می­­گنجد کمدی، درام و فانتزی‌اند. شخصیت­های فیلم، همچون سایر آثار کلاسیک، به شخصیت­های خوب و بد تقسیم می­شوند؛ یعنی قهرمان (PROTAGONIST) و بدمن (BADMAN) و نبرد دائمیِ این دو که البته مختص به آثار کلاسیک نیست، اما تقریباً در تمامیِ آثار کلاسیک این نبرد به پیروزیِ قهرمان (جبهۀ خیر) و شکست بدمن (جبهۀ شر) منتهی می­شود؛ جایی که فلسفۀ سینمای کلاسیک و نگاه کلاسیک به جهان تجلّی تام و تمام دارد: خیر بر شر پیروز است و انسان­ها با تلاش و همدلی و همراهی می­توانند بر دشواری­ها غالب شوند و با شادی در کنار هم زندگی کنند.
جرج که قهرمان داستان ماست فردی پاکدل و درست کردار است که از کودکی همواره به دیگران کمک کرده است. او از همان دوران کودکی آرزو داشته جهانگرد شود و به کشورهای مختلف سفر کند، اما هربار مشکلی پیش آمده و این سفر را به تعویق انداخته است، از جمله قصد برادرش (هَری) برای ادامۀ تحصیل در شهری دیگر و فداکاری جرج که به جای او کار در مؤسسه را ادامه می­دهد. نهایتاً هنگامی‌که جرج چمدانش را بسته تا شهر را ترک کند خبر می­رسد که پدرش از دنیا رفته و اگر او جانشین پدرش نشود هیئت مدیره مؤسسه را در اختیار پاتر می­گذارد، که این هم به معنای نابودی تمام تلاش­های او و پدرش و افتادن تمامی‌شهر و ساکنانش به دست پاتر است. جرج این‌بار هم منافع خانواده و همشهریانش را بر آرزوهای خود ترجیح می­دهد و ادارۀ مؤسسه را برعهده می­گیرد. ازدواج او با مری، دختری که از کودکی به جرج علاقه داشته، و به دنیا آمدن یکی پس از دیگریِ فرزندان‌شان جرج را برای همیشه در بدفورد فالز ماندگار می‌کند.
با پیش‌آمدن کمبود مالی در مؤسسه، جرج حتی پس ­اندازی را که برای مسافرت ماه عسل­شان کنار گذاشته بود صرف حل مشکلات مؤسسه می­کند. در این میان دشواری­ هایی چون وقوع جنگ جهانی و بحران مالی فشار را بر او بیشتر می­کند اما جرج با همراهی همسر و عمویش تمام این مشکلات را پشت سر می­گذارد. با این که مشکلات مالی تاحدود زیادی برطرف شده اما جرج و خانواده­اش برای حفظ مؤسسه – که تنها حامیِ مردم شهر است – زندگیِ ساده و محقری را تجربه می­کنند. فشارهای روانی حاصل از این تنگنای مالی و گرفتار شدنش در این شهر کوچک که همیشه می­خواسته از آن فرار کند با گم‌کردن تمامی‌سرمایۀ مؤسسه توسط عموی حواس­پرت جرج مصادف می­شود. اکنون جرج نه‌تنها تمام تلاش­های خود و خانواده­اش را برای حفظ شهر از چنگ پاتر از دست رفته می­بیند بلکه به دلیل از دست دادن سرمایۀ مؤسسه که درواقع از پس­اندازهای مردم شهر تشکیل شده بود تحت تعقیب قرار می­گیرد.
هنگامی‌که همۀ فداکاری­های جرج به چنین نتیجه­ای منجر می­شود او در نهایتِ یأس و نومیدی به این نتیجه می­رسد که جهان بدونِ او جای بهتری خواهد بود؛ و تصمیم به خودکشی می­گیرد. روی پل رودخانۀ شهر، جایی که جرج قصد خودکشی دارد، کلارنس (فرشتۀ محافظ او) به شکل پیرمردی ظاهر می­شود و از خودکشیِ جرج جلوگیری می­کند. تلاش­های کلارنس برای قانع کردن جرج در این­باره که زندگیِ او بی ارزش نبوده بی­ نتیجه است، جرج می­گوید کاش اصلاً به دنیا نیامده بود، و کلارنس که تقریباً نومید شده با شنیدن این جمله ایده­ای به ذهنش می­رسد که ایدۀ طلاییِ فیلم است و درونمایۀ اصلیِ آن در همین ایده نهفته است: کلارنس به جرج نشان می­دهد که جهان بدون او چگونه جایی می­بود. جرج به داخل شهر بازمی­گردد اما همه‌چیز تعییر کرده است؛ اکنون پاتر صاحب تمام شهر است و حتا نام شهر را به «پاترزویل» تغییر داده و مردمی‌که خانه­ های‌شان را از دست داده­اند در خانه­ های محقر اجاره­ای پاتر زندگی می­کنند. برخی از افرادی که جرج به آنها کمک کرده بود یا مرده اند و یا زندگی فلاکت­ باری دارند، و شهر به مکانی تیره و تار بدل شده است. در این میان هیچ کس جرج را نمی­شناسد، نه مادرش، و نه مری که ازدواج نکرده و فرزندان‌شان هم هرگز به دنیا نیامده ­اند. کلارنس می­گوید اگر جرج هرگز به دنیا نیامده بود شهر او، خانواده و مردم شهر، چنین زندگی­ ای داشتند، و اینکه «زندگیِ همۀ انسان­ها به هم وابسته است و نبودِ هر انسان خلائی ایجاد می­کند که می­تواند زندگیِ بسیاری از انسان­ها را تحت تأثیر قرار دهد». جرج که تحملِ این زندگی را ندارد روی پل رودخانه بازمی­گردد و دعا می­کند که به زندگیِ سابق خود بازگردد. دعایش مستجاب می­شود، او به خانه بازمی­گردد و سپس معجزۀ اصلی اتفاق می­افتد: درحالیکه مأموران در خانه منتظر جرج هستند تا او را بازداشت کنند مردم شهر که در طول این سال­ها از کمک­های جرج برخوردار بوده­اند با پس­اندازهای‌شان از راه می­‌رسند و با پولی که جمع می­شود جرج نه تنها سرمایۀ مؤسسه را بازمی­گرداند بلکه به ثروتمندترین مرد شهر تبدیل می­شود.
«چه زندگی فوق العاده ای!» در یک کلام فیلمی‌در ستایش زندگی است، و بیان­گرِ این‌که ارزش زندگی انسان­ها بیش از آن‌چیزی است که تصوّر می­کنند. فیلم در قالب داستانی جذّاب و گیرا یگانگی انسان­ها و تأثیر رفتارهای هر فرد بر زندگی سایرین را به زیبایی به تصویر می­کشد. هرچند دورۀ سینمای کلاسیک به سر رسیده اما بشریت همواره به یادآوری پیام و نگاه سینمای کلاسیک نیاز دارد چرا که کودکِ درون ما همواره تشنۀ شنیدنِ داستان است و داستان­های سینمای کلاسیک با ساختار کهن الگویی (ARCHETYPICAL) خود هم‌چنان قادرند به این نیاز پاسخ دهند؛ نیازی که امروزه با تولید گستردۀ فیلم­های سینماییِ انیمیشن (که به لحاظ جهان­بینی و ساختارِ کهن‌الگویی­شان قادرند کارکردی را که پیشتر فیلم­های کلاسیک ایفا می­کردند برعهده بگیرند) و استقبال روزافزون تماشاگران سینما از آنها به خوبی قابل مشاهده است. با این حال تماشای مجدد آثار کلاسیک جاودانه­ای چون «چه زندگی شگفت انگیزی!» هنوز بهترین راه برای پاسخ به این نیاز بنیادین انسان مدرن است که روز‌به‌روز از کودکیِ گمشده­اش دورتر می­شود.