تحلیل فیلم گلادیاتور

فیلم گلادیاتور ساخته ریدلی اسکات و بازی به یاد ماندنی راسل کرو، محصول سال 2000 آمریکا است که توانست در آن سال 5 جایزه اسکار از جمله برترین فیلم سال را از آن خود کند. ریدلی اسکات کارگردان انگلیسی تباری است که فیلم­های بزرگ و موفقی را در کارنامه خود ثبت کرده است که از آنها می­توان به فیلم­هایی چون "هانیبال"،"گانگستر آمریکایی"، "رابین هود" و ... اشاره کرد. از این میان او تا کنون تنها برای ساخت فیلم­های گلادیاتور، تلما و لوییز و سقوط شاهین سیاه نامزد دریافت جایزه اسکار بهترین کارگردانی شد. وی با وجود ساخت چنین فیلم­های قوی نتوانسته است جایزه را از آن خود کند.

گلادیاتور دومین ساخته ریدلی اسکات است که پس از فیلم " تلما و لوییز" توانست نامزدی دریافت جایزه بهترین کارگردانی را برای او به ارمغان آورد. گلادیاتور فیلمی تاریخی است که به سرگذشت یکی از بزرگترین ژنرال­های روم باستان می­پردازد. ژنرال ماکسیموس فرماندهی ارتش روم را برای مقابله با آخرین گروه بربرها در آلمان در دست دارد. او فاتح این جنگ می­شود و پس از آن از سوی امپراطور وقت روم، مارکوس اورلیوس، که در بستر مرگ قرار دارد زمام امور به دست وی سپرده می­شود و ...
راسل کرو در این فیلم نقش ژنرال ماکسیموس را بر عهده دارد و توانست با بازی درخشان خود در این فیلم جایزه اسکار بهترین بازیگر را کسب کند. پیش از آن وی توانسته بود برای بازی در فیلم "یک ذهن زیبا" نامزد دریافت این جایزه شود ولی بخت با او یار نبود و نتوانست به این عنوان دست پیدا کند.
فیلم گلادیاتور از آن دسته فیلم­هایی است که به هیچ عنوان تماشاگر را خسته و کسل نمی­کند. زمان 171 دقیقه­ای فیلم که نسبتا بلند است، می­توانست یکی از عواملی باشد که یک فیلم تاریخی را دچار مشکل کند ولی در این فیلم به هیچ عنوان این­گونه نیست. روند داستانی فیلم به گونه­ ای است که تماشاگر خود را با شخصیت اصلی داستان همراه می­کند و برای به ثمر رساندن ادامه زندگی­اش با او احساس همدردی و تلاش می­کند. شاید یکی از مهمترین دلایلی که زمان فیلم را برای کسل کنندگی رفع می­کند همین قدرت کشش داستانی و ابراز علاقه­ ای باشد که بیننده نسبت به ماکسیموس پیدا کرده است. احساس افتخاری که ماکسیموس به دنبال آن است و بیننده نیز به وضوح خود را دنباله­رو وی می­یابد. فیلم گلادیاتور از چند شخصیت اصلی تشکیل شده است که محوریت داستان بر روی آنها می­چرخد و شاید بتوان گفت داستان فیلم هم به دو بخش فراز و نشیب تقسیم می­شود که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت.

در ابتدا باید به شخصیت اصلی داستان، ماکسیموس، اشاره کرد. او در این فیلم نقش ژنرال ارتش روم را دارد که تمام زندگی خود را وقف خدمت به امپراطور زمان و کشورش کرده است، با ناجوانمردی خانواده و زندگی خود را در اوج محبوبیت از دست می­دهد و به بردگی و پست­ترین درجه زندگی آن دوران که تبدیل شدن به گلادیاتور بوده است؛ تنزل پیدا می­کند. وی در ابتدای ورود به دنیای بردگی نمی­خواهد دست به شمشیر ببرد، ولی عطش انتقام سرانجام او را مجبور می­سازد تا به دنیای مبارزه­های خونین پای بگذارد. بازی فوق العاده استثنائی راسل کرو در این نقش شاید یکی از مهمترین عواملی است که موجب شد این فیلم جایگاه مناسبی پیدا کند تا آنجایی که به عنوان بهترین فیلم سال شناخته شود. صحنه ­های غرور، افتخار، احساسات و ... که وی در این فیلم استادانه آن را بازی می­کند و خیلی سریع به شخصیت مورد علاقه هر بیننده ­ای تبدیل می­شود.

شخص دوم داستان را می­توان پسر امپراطور، کمودوس، انتخاب نمود. مارکوس اورلیوس، امپراطور روم، تصمیم دارد روم را دوباره به جمهوری تبدیل و مجلس سنا را بر پا کند. وی که از قدرت طلبی فرزند خود کمودوس با اطلاع است، قدرت را به ماکسیموس می­دهد و از او می­خواهد تا قدرت گرفتن مجلس سنا، انجام امور را در دست بگیرد. کمودوس پس از اطلاع از این موضوع امپراطور را به قتل می­رساند و در ادامه به خاطر اینکه می­داند ماکسیموس از این ماجرا با خبر است و آن را نمی­پذیرد و از آنجا که او یکی از بزرگترین فرماندهان جنگی کشور است و ارتش بزرگی پشت او قرار دارد، دستور به قتل او و خانواده­اش می­دهد. پس از تاج گذاری، دوران دیکتاتوری روم با فرمانروایی کمودوس شروع می­شود.
لوسیا، خواهر کمودوس، یکی دیگر از شخصیت­های اصلی داستان است. او که به گفته پدرش یکی از سیاستمداران بزرگ به حساب می­ آید و اگر پسر بود امپراطور بزرگی برای روم می­شد، پشت پرده برای خاتمه دادن به دیکتاتوری تاریک برادرش، مخفیانه با سناتورهای کنار گذاشته شده فعالیت می­کند. لوشیس، پسر لوسیا، امپراطور بعدی روم پس از کمودوس خواهد بود و برای ترس از جان او؛ لوسیا نمی­تواند فعالیت خود را بیشتر کند و در مورد کارهای برادرش جبهه مشخصی بگیرد.
می­توان داستان فیلم گلادیاتور را به دو بخش مجزا تقسیم کرد. بخشی که شخصیت اصلی داستان از بالاترین درجات مقام به یکی از پست­ترین درجه ­های آن پائین می­آید و قسمت دیگری که او می­کوشد از آن مراحل عبور کند و کار نیمه تمام خود را به اتمام برساند.

قسمت اول را می­توان اینطور بیان کرد که فرمانده بزرگ ارتش که در تمامی جنگ­های خود پیروز شده است و در درجه بالایی از محبوبیت قرار دارد، پس از سه سال دوری از خانواده­اش تمام تقاضایش این است که پیش آنها بازگردد اما دچار غرور و زیاده خواهی فرد دیگری می­شود و خانواده­اش به طرز فجیعی به قتل می­رسند و خودش نیز به مرگ محکوم می­شود. سکانس آغازین فیلم که ارتش روم به فرماندهی ماکسیموس را نشان می­دهد، از جهات بسیاری بیننده را یاد 20 دقیقه صحنه مبارزه آغازین فیلم "نجات سرباز رایان" می­اندازد. ده دقیقه آغازینی که ارتش روم با آخرین گروه بربرها مبارزه می­کند و در نهایت همه آنها را از بین می­برد. یکی از صحنه­ های نبردی که به زیبایی تصویر برداری شده است و می­توان برای آن دلایل بسیاری آورد. کارگردان در این صحنه به زیبایی به بیننده خشونتی را نشان می­دهد که او باید تا آخر آن را در نظر داشته باشد. جنگ­ها و مبارزاتی که به طرز فجیعی باعث می­شود انسان­ها یکدیگر را بکشند و جالب­تر از آن این است که هیچکس، نه امپراطور و نه فرماندهان جنگ، هیچ ابراز پشیمانی نسبت به کشته شدن انسان­ها ندارند. فرماندهی ماکسیموس در این صحنه و علاقه ­ای که سربازان به او دارند یکی از نکات داستانی است که در ادامه باعث می­شود به زیبایی اتفاقاتی که خواهد افتاد جواب قانع کننده­ای در ذهن بیننده ایجاد کند. ماکسیموس از مرگ جان سالم به در می­برد و به سرعت به سوی خانه­اش حرکت می­کند ولی با جنازه سوخته پسر و همسرش مواجه می­شود. پس از دیدن جنازه خانواده­اش از خود بیخود شده و آنها را دفن می­کند و بر اثر عفونتی که در بازویش به وجود آمده است ار هوش می­رود. پس از به هوش آمدن خود را یک برده می­بیند که به پروکسیمو، شخصی که گلادیاتور تربیت می­کند، فروخته می­شود و از آنجاست که باید برای زندگی­اش مبارزه کند. چیزی که برای ماکسیموس معنایی ندارد، زندگی است. او آزادی و رسیدن به خانواده­اش که مهمترین خواسته­اش بوده است را در مرگ می­بیند ولی عطش انتقام و خواسته­های مرد بزرگی که قدرت را بر عهده او گذاشته بود تا بتواند روم را دوباره قوی سازد، باعث می­شود او برای زنده ماندن و فرا رسیدن زمان انتقام یک گلادیاتور شود.

ماکسیموس مرد بزرگی است. فیلم در تک تک سکانس­های زندگی گلادیاتوری او به ما نشان می دهد چیزی که مهم است، درون انسان وجود دارد. سکانسی که ماکسیموس بعد از به قتل رساندن چند گلادیاتور دیگر با جمعیت صحبت می­کند و از آنها می­پرسد که "آیا سرگرم شده­اند یا نه" به زیبایی نشان می­دهد که ماکسیموس از دیدن مردمی که برای دیدن خون و کشته شدن یک انسان هیچ ارزشی قائل نیستند به چه اندازه شرمنده است. مردمی که برای سرگرمی به تماشای سلاخی شدن انسان­ها توسط یکدیگر می­نشینند. شاید دلیلی که می­توان برای نشان دادن این صحنه­ ها پیدا کرد این است که کارگردان سعی دارد به نحوی به بیننده بفهماند که به چه دلیل ماکسیموس باید بتواند روم را دوباره به قدرت و عظمت باز گرداند. عظمت یک کشور به قدرت نظامی آن نیست. جمله­ای که مارکوس اورلیوس به ماکسیموس در رابطه با وجود همیشگی دشمن برای جنگیدن می­گوید؛ شاید اینطور تعبیر می­شود که اگر دشمن خارجی هم وجود نداشته باشد، چیزی که وجود دارد مردمی هستند که این­گونه خود را سرگرم می­کنند و باید با آنها جنگید.
سر انجام کومودوس تصمیم می­گیرد تا به مناسبت تاج گذاریش نمایش­های گلادیاتوری را برگذار کند.

ماکسیموس و دیگر گلادیاتورهایی که برده شخصی به نام پراکسیمو هستند آماده می­شوند تا به این مبارزات بروند. پراکسیمو در سکانسی که با ماکسیموس صحبت می­کند از سرگذشت زندگی خود با او سخن می­گوید و ماکسیموس که می­فهمد در آن مسابقات امپراطور را ملاقات می­کند یک گام به خواسته ­اش نزدیک­تر می­شود، زیرا گروهی که بتواند در این مبارزات پیروز شود با امپراطور ملاقات می­کند و از بردگی آزاد می­شود.
در سکانس بعد صحنه هایی از روم و کلوسئوم، معروف­ترین آمفی تئاتر تاریخ، نشان داده می­شود. باید اعتراف کرد که این سکانس­ها بسیار زیبا تصویر برداری شده­اند و بازسازی این آمفی تئاتر به خوبی و زیبایی هرچه تمام­تر به نمایش در آمده است. نبرد آغاز می­شود، آوازه شهرت ماکسیموس که به او لقب اسپانیایی داده­اند، در سراسر روم پیچیده است. روز موعود فرا می­رسد و ماکسیموس با وجود افراد کم خود با قدرت رهبری که دارد گروه بربرها را نابود می­کند و همین امر باعث می­شود امپراطور بخواهد او را ببیند. یکی از زیباترین صحنه­ هایی که در این فیلم وجود دارد صحنه معرفی ماکسیموس به مردم حاضر است. او که در اینجا گلادیاتوری بیش نیست؛ به مردم خود را معرفی می­کند و می­گوید که چطور یکی از بزرگترین فرماندهان جنگی روم بوده است و فرزند و همسر خود را از دست داده است و اکنون برای انتقام است که در این محل ایستاده است. صحنه­ای که پیش از آن پراکسیمو به او می­گوید و ماکسیموس معنای واقعی قدرت را درک می­کند. او مورد علاقه تماشاگران است، برتری خود را به آنها اثبات کرده است تا آنجایی که حتی امپراطور روم نیز نمی­تواند او را به قتل برساند و یا آنکه برایش حکمی صادر کند. پس از معرفی ماکسیموس و زنده ماندن وی، لوسیا امید از دست رفته­اش برای از بین بردن این دیکتاتوری را در خود زنده می­کند. جمعیتی که ماکسیموس را دوست دارند او را همراهی می­کنند و همین امر موجب می­شود تا کومودس نتواند او را به همین راحتی بکشد.
بخش دوم داستان فیلم از اینج جان تازه­ ای می­گیرد. حال دیگر همه ژنرال افسانه­ای روم را می­شناسند و در کنار او هستند. کمودوس نمی­تواند او را به قتل برساند و این سرآغازی است برای انتقامی که ماکسیموس به دنبال آن بوده است.

پس آن محبوبیت ماکسیموس دو چندان می­شود. لوسیا که از زنده بودن ژنرال خوشحال است تصمیم می­گیرد با او ملاقات کند و نقشه فرار ماکسیموس را می­کشند. در این نقشه ماکسیموس زندانی می­شود و بسیاری دیگر از گلادیاتورهای پراکسیمو و خودش کشته می­شوند. کمودوس تصمیم می­گیرد خودش ماکسیموس را بکشد. قبل از مبارزه او را زخمی می­کند ولی در نهایت ماکسیموس کمودوس را در نبرد تن به تن می­کشد و انتقام خود را از او می­گیرد. ماکسیموس در سکانس پایانی مرگش قدرت را به سنا باز می­گرداند و افرادش را آزاد می­کند. فلش بک ­هایی که در سکانس پایانی از زندگی او نشان داده می­شود او را در رؤیایی که در زندگی دیگر به انتظار آن نشسته بود نشان می­دهد. او در آن دنیا در کنار همسر و فرزندش زندگی می­کند و آزادی را که به دنبالش بود را به­دست می­آورد.
سرتاسر داستان فیلم پر از افتخار برای شخصی است که زندگی­اش را از دست داده است. در تمامی سکانس­هایی که او در میدان به عنوان یک گلادیاتور مبارزه می­کند تماشاگران روی سر او گل می­ریزند. گل­هایی که نشان دهنده افتخار و علاقه­ای است که او برای خودش به دست آورده است و در دل مردم به عنوان یک قهرمان جا باز کرده است. او به تمامی حریفانش ادای احترام می­کند و از اینکه باید شاهد چنین بی­رحمی ­هایی باشد ناراحت است. موسیقی فیلم در این سکانس­ها بسیار مناسب انتخاب شده است و به زیبایی قدرت انتقال احساسات صحنه به بیننده را دارد. صحنه­ های نبرد و کشته شدن و سکانس­های تاریک دیکتاتوری کمودوس به طرز استادانه­ای به تصویر کشده شده­اند و موسیقی متن هر کدام از آنها با دیگری متفاوت است. داستان فیلم بسیار جذاب است. کارگردان به زیبایی توانسته است حس از دست رفتن یک زندگی را به بیننده منتقل کند. صحنه­ های نبرد و سیاهی لشکر به زیبایی ساخته شده­اند و روابطی که بر داستان فیلم حاکم است باعث می­شود بیننده در تمامی قسمت­های فیلم خود را با بازیگر اصلی همراه سازد.
داستان فیلم همان­طور که قبلا به آن اشاره شد، می­تواند دو قسمت باشد. صحنه ­هایی که پستی و بلندی، خفقان و تاریکی و زشتی­های روزگار را نشان می­دهد و قسمت دیگری که امید به آینده و هدف ساختن کاری، باعث می­شود یک انسان بتواند دوباره از نو شروع کند و برای هدفش سخت تلاش کند. مفهوم آزادی در فیلم گلادیاتور به گونه­ای بیان نمی­شود که فرد در بالاترین مقام­ها باشد یا در خوارترین قسمت­ها. چیزی که ما در فلش بک­هایی می­بینیم که او در آستانه مرگ هم به محصولات و خانواده­اش فکر می­کند، صحنه­ای که از آغاز فیلم تا پایان آن نشان داده می­شود و آن این است که چطور ماکسیموس ژنرال بزرگ ارتش و جانشین امپراطور به تنها چیزی که فکر می­کند خانواده­اش است. شاید او دیگر در این دنیا قادر به دیدن آنها نباشد، ولی مرگ برای او دری است که از این دنیای جنگ و زشتی پا به جایی می­گذارد که همراه با خانواده­اش زندگی می­کند و به معنای واقعی کلمه در آنجا آزاد است.
ژنرالی که در مقام فرماندهی کل ارتش قرار دارد یک اسیر است، زیرا نمی­تواند با همسر خود به برداشت محصولات کشاورزی خود بپردازد و گلادیاتوری که برای جانش مبارزه می­کند از سوی دیگر یک اسیر است؛ زیرا در بند هوس­ها و علاقمندی­های مردمی که از خشونت لذت می­برند قرار دارد.
فیلم گلادیاتور مفهوم آزادی و امید به ادامه را به بیننده به زیبایی منتقل می­کند و همین موجب شده است تا یکی از زیباترین فیلم­های تاریخ سینما باشد.