حکایت دوستی خاله خرس اوج و «پایتخت»/ انتقاد یک منتقد از بی خاصیت بودن سریال‌های سیما

به گزارش منظوم؛ مرجع سینما و تلویزیون ایران، پس از حدود دو هفته تعطیلی جراید و روزنامه ها، با هم مروری داریم بر مطالب مهم روزنامه های دو روز اخیر: 

حکایت دوستی خاله خرس اوج و «پایتخت»

لیلی فرهادپور در روزنامه شرق نوشت:

«اصولا ضرب‌المثل و حکایت را خیلی دوست دارم. یکی از محبوب‌ترین آنها برایم ماجرای دوستی خاله‌خرسه است؛ حالا توضیح می‌دهم، ولی اول باید یک مقدمه بیاورم. به قول بزرگان، ترجیح‌دادن کالای ایرانی به کالاهای بنجل خارجی امری است پسندیده. من که همیشه طرفدار سرسخت کالای ایرانی بوده و هستم و وقتی برای خرید می‌روم، مرتب با خریداران دیگر و فروشندگان در این مورد بحث دارم.

آی حرص می‌خوردم وقتی فروشنده با یک قمپزی از اینکه جنس لباس (یا حتی ماکارونی) ترکیه‌ای است حرف می‌زند، انگار که اجناسش از ناف پاریس یا سوئیس آمده و همیشه هم بحثم این بوده که «حالا دیگه ترکیه هم برای ما شده خارج!» جالب اینکه در بحث کالای خارجی، همواره کالاهای وارداتی چینی بد هستند، اما ترکیه‌ای خوب! من هنوز باور نمی‌کنم که کیفیت در این باور به کالای ترکیه‌ای چندان نقشی داشته باشد، چون هیچ‌جای دنیا (غیر از ایران) به کالای چینی انگ بی‌کیفیتی نمی‌زنند و برعکس به کالای ترکیه امتیاز کیفیت بدهند!

(اصلا ترکیه غیر از ایران، به جایی صادرات پوشاک و خوراک دارد؟) البته منکر این نمی‌شوم که برخی از بازرگانان غیرمحترم (و اغلب از رانت استفاده‌کن) بازار چین را شخم می‌زنند تا ارزان‌ترین و نازل‌ترین اجناس را بخرند و وارد مملکت کنند، اما حتما همین رفتار در واردات اجناس ترک هم انجام می‌شود، حالا چرا اجناس ترک خارجی محسوب می‌شوند و مرغوب؟ لابد بستگی دارد به آن یک لکه کوچک غرب استانبول که مرز قاره جعلی اروپا از آن می‌گذرد (چون قاره یعنی انبوهه پیوسته‌ای از زمین که به صورت خشکی‌های بزرگ سر از آب درآورده‌اند).

به‌هرحال برای ما همیشه غرب به‌به بوده و شرق اه‌اه! از جلال آل‌احمد تا شایگان تازه‌مرحوم و از هومی‌بابا تا ادوارد سعید، درباره این تفاوت و عشق به غرب حرف زده‌اند و فلسفه بافته‌اند؛ اجازه بدهید من فقط اضافه ‌کنم که لابد راه‌نداشتن ما به این غرب موعود (ویزای کذایی) و همچنین منع همیشگی آن از تریبون‌های رسمی (از روزنامه تا تلویزیون و دنیای مجازی) و ایضا سانسورهای نابجا درباره غرب (که روزبه‌روز از اعتبار این تریبون‌ها می‌کاهد) از یک طرف و تحسین و ذوب در همه مظاهر مدرنیته غرب در تریبون‌های غیررسمی (و بیشتر آن‌ورآبی) که به علت ضعف در رقابت با آنها روزبه‌روز اعتبار کاذب بیشتری می‌یافتند (و می‌یابند) از طرف دیگر، این عشق به غرب را همیشه برای ما زنده نگه داشته است.

حتما می‌دانید که برعکس بازار چین که اغلب تیول دولتی‌ها بوده، بخشی از بازار ترکیه، مال مردم تاجر (یا تاجرنما) بوده و هست. اینکه یک عده خانواده و دوست و آشنا را جمع کنند و خرجشان را بدهند تا به وسیله هرکدام از آنها جنس وارد کنند و دوبرابر قیمت به خلق‌الله بفروشند تاریخی ٣٠ ساله در اقتصاد ایران دارد. حالا این سریال مردم‌پسند و خوش‌سروشکل «پایتخت ٥» این سوژه کهنه را برداشته، به‌روز کرده و با مخلوطی از داعش به این نتیجه رسیده که هیچ‌جا وطن نمی‌شود، خب دستش درد نکند؛ اما چرا به قیمت عشق به ترکیه (تو بخوان غرب) و تحسین بلامنازع صنعت گردشگری این کشور! به‌خدا ما هم ترکیه رفتیم.

اتفاقا ما، هم گندم خوردیم، هم دست مردم دیدیم! البته نه‌اینکه فقط سوار هواپیما بشویم، استانبول یا آنتالیا پیاده شویم و مدهوش آن تکه باشیم که به غرب چسبیده! ترکیه برای خودش فرهنگ دیگری دارد و همه‌اش در مظاهر غرب خلاصه نمی‌شود. مگر می‌شود شما به ترکیه بروید و حجاب اسلامی نبینید که ما در سریال پایتخت نمی‌بینیم؟ مگر می‌شود به ترکیه بروی و اذان از بلندگوهای مسجد نشنوی!

آخه مگر می‌شود یادمان برود که کلمه شراب و مشروب را از تمام رمان‌ها و کتاب‌ها در ارشاد حذف می‌کنند و در فیلم‌های دوبله‌شده تبدیل می‌شود به لیموناد و شربت، ولی در «پایتخت ٥» قشنگ حرف از مشروب‌خوردن در این کشور اسلامی زده و نمایش هم داده می‌شود. آن هم در تلویزیونی که وظیفه اصلی منشی صحنه‌ها و کارگردان‌ها را به این خلاصه کرده است که مچ فلان بازیگر خانم یا دوتا تار مویش پیدا نشود! به استناد تیتراژ پایانی این مجموعه، مؤسسه محترم «اوج» اسپانسر اصلی این سریال است! استغفرالله! آخه آدم دم خروس را باور کند یا قسم... . باور کنید دوستی خاله‌خرسه همین است.»

انتقاد سیاست روز از منتقدان «پایتخت»

جبار آذین، منتقد سینما: دست صدا و سیما پر بود، اما مخاطبی نبود!

منتقد سینما در گفت و گو با روزنامه «صبح نو» نوشت:

هرساله، صداوسیما، علاوه بر برنامه‌های ویژه آغاز سال جدید اقدام به تولید سریال‎ها و پخش فیلم‌هایی می‌کند تا بتواند با جلب نظر مخاطبان خود اقدامی را در این فضا انجام دهد، امسال نیز این رسانه در بخش‌های مختلف، تولیداتی را در نظر گرفته بود که از بین آن‌ها،سریال‎ها، شاخص‌ترین مجموعه‌هایی محسوب می‌شوند که از شبکه‌های یک، دو، سه و پنج، به روی آنتن رفتند. تولیداتی که برخی از آن‌ها مثل پایتخت و دیواربه‌دیوار ادامه سری قبل خود بوده و مانند «کلاه قرمزی» در برخی از بخش‌های خود به تکرار افتاده‌اند. در این میان فیلم‌های تکراری به نمایش درآمده نیز جای خود دارند.

برنامه‌های متنوعی داشتیم اما...

آقای جبار آذین منتقد، تلویزیون و سینما در گفت‌وگو با «صبح نو»، پیرامون عملکرد تلویزیون در نوروز ۹۷ و کم و کیف تولیدات آن بیان کرد: صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران، امسال هم کوشید تا با دستانی پر، متنوع و متفاوت به استقبال نوروز برود؛ اما به‌رغم تمام تلاش‌ها و هزینه‌هایی که صرف برنامه‌سازی و خرید محصولات خارجی شد، باآنکه بخش اعظم آنتن و شبکه‌های مختلف از این برنامه‌های مختلف انباشته‌شده بود، ولیکن کمتر توانست، توفیق اجتماعی داشته و نظرات مثبت مخاطبان را با خود همراه کند.

وی ادامه داد: پخش فیلم‌ها و سریال‎های تکراری و همچنین نمایش آثار خارجی قلع‌وقمع شده که عمدتاً به شیوه‌های سلیقه‌ای مدیران تلویزیون سانسور شده بودند، از عواملی بود که باعث نارضایتی شد. از سوی دیگر امسال تلویزیون در اغلب شبکه‌های پربیننده خود، سریال تازه داشت. سه تا از این مجموعه‌ها باآنکه ادامه فصل گذشته خود بودند، بازهم مخاطبانی را به خود اختصاص دادند. در رأس این مجموعه‌های پراقبال از حیث تماشاگر، سریال «پایتخت ۵» قرار دارد و باوجودآنکه این اثر گستردگی موضوعی ندارد و تبدیل به زنجیره خانوادگی خاص باشخصیت‌های مشخص‌شده، مزه‌پرانی‌ها و موضوع‌های ساده و پیش‌پاافتاده در آن تأثیرات اجتماعی خاصی ندارند. او اضافه کرد: درواقع پیشتازی این سریال در جذب مخاطب به دلیل دارا بودن ساختار و ویژگی‌های خوب این سریال نیست، بلکه سریال‎های دیگر ضعف‌های فراوانی دارند و در این مجموعه هم مشکلات موضوعی به چشم می‌خورد.

تبلیغات توریستی در سریال‎ها

آذین با اشاره به مجموعه شبکه ۲ افزود: همچنین کلاه قرمزی که همیشه مخاطبان خود را دارد، امسال از حیث سوژه به تکرار افتاده و مضامین آموزشی را با جذابیت کمتری داشت، بااین‌حال بازهم مخاطبان خود را پای شبکه ۲ نشاند. در کنار آن، این شبکه مجموعه «تعطیلات رویایی» را نیز داشت، سریالی که پیش از آن‌که یک مجموعه خانوادگی و اجتماعی سرگرم‌کننده باشد، یک تابلو تبلیغاتی برای جذابیت‌های کیش بود، درواقع این سریال فضایی بدون قصه و جذابیت داشت که در آن بیننده صرفاً شاهد لوکیشن‎های این جزیره بود. اتفاقی که مشابه آن در سریال «پایتخت» و راه کلیشه‌ای که موجب شد تا مخاطبان همیشگی‌اش را نداشته باشد نیز افتاد و در بخشی از آن عمدتاً به تبلیغ شهری از ترکیه پرداخت، به‌گونه‌ای که اغلب مکان‎های توریستی آنجا در این سریال به نمایش درآمد، رخدادی که با پول ملت ما برای کشوری دیگر شکل‌گرفته است و پایتخت ۵ از این نظر موردنقد جدی قرار دارد.

جای خالی مسائل روز

آذین در ادامه به سراغ شبکه سه رفت و گفت: سریال «دیواربه‌دیوار ۲» نیز که از شبکه سه پخش شد، عمدتاً به مسائل روزمره و برخوردهای دیالوگی بسنده کرده بود و از موضوعات مهم زندگی روز جامعه عقب بود. در اصل حضور بازیگرانی که اغلب در جلو دوربین بازی‌های گیرایی داشتند، عامل جذب مخاطب برای این سریال است. از همین رو فاصله از داستان و موضوعات موجود در کشور و جای خالی آن‌ها در این سریال نیز به چشم می‌خورد. آذین تصریح کرد: اما سریال دیگری که امسال تلویزیون تدارک دیده بود، مجموعه «هیئت‌مدیره» در شبکه پنج است. سریال اپارتمانی که در آن سعی شده بود تا از زاویه‌ای متفاوت به معضلات و مشکلات اپارتمان‌نشینی توجه کند. با این نگاه خاص که این‎بار در این مجموعه نقش پررنگی به بنگاه‌ها و زد‎و‎بندهایی که در این دفاتر و مراکز وجود دارد، اختصاص داده‌شده بود. با این احوال «هیئت‌مدیره» هم سریالی بود که نتوانست مخاطب را چندان با خود همراه کند، چراکه مردم بارها و بارها این قبیل موضوعات را درسریال‎های فراوانی با شکلی مشابه به تماشا نشسته‌اند.

برنامه‌های آنتن پرکن

این منتقد در پایان یادآور شد: درمجموع این‌که سریال‎های نوروزی ۹۷ تلویزیون گرچه متنوع و متعدد بودند اما نتوانستند نمره بالایی را در کارنامه سازندگان آن‌ها و صداوسیما بنشانند. برنامه‌های عادی روزمره و روتین تلویزیون هم که جای خود داشتند و همچنان به‌گونه‌ای آنتن پرکن بودند. در آن‌ها نیز حرف‌های جدید و جذاب برای تماشاگرانی که در جامعه با مسائل مختلفی مواجه است، وجود نداشت. از همین رو در کل تولیدات تلویزیونی به‌ویژه زنجیره‌های آن نمره اندکی بالای حد متوسط می‌گیرند و می‌توان با اغماض بسیار برخی از آن‌ها را در کنار برنامه‌های قبول‌شده تلویزیون قرار داد.

آخرین اخبار، رویدادها و حواشی روز سینما، تلویزیون، بازیگران و هنرمندان ایران را در صفحه‌ی اخبار منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران می‌‌توانید دنبال کنید.