فیلمی که باید آن‌را از آخر به اول دید

با توجه به بودجه‌ی اندکی که اشنوگل نسبت به فیلم‌های سینمای ایران دارد، و با توجه به تجربه‌ی اول چند «بچه مشهدی» که تازه پا به عرصه‌ی سینمای ایران گذاشته‌اند، می‌توان از این فیلم تقدیر کرد. اما تعریف و تمجید از فیلم سخن جداگانه است، که نیازمند کنش و واکنش‌های خود فیلم است، که در اشنوگل یافت نمی‌شود. تجربه‌ی اول «علی سلیمانی»، بازیگر نام‌آشنای سینما و تئاتر، و هم‌کارش «هادی حاجتمند»، در مقام کارگردانی، چندان دیدن از آب در نیامده و متاسفانه باز هم با فیلمی هم‌راه هستیم، که تنها به خاطر موضوعش، مخاطب مذهبی را به سینما می‌کشاند و بس. طبیعی است که پخش و اکران این فیلم نیز با محدودیت‌هایی روبه‌رو شود.

کاوه سماک باشی در فیلم سینمایی اشنوگل

فیلم با گره خوبی شروع می‌شود. مسئله‌ای ایجاد می‌شود که تا حدودی ما را به یاد داستان فیلم نفوذی(1387) می‌اندازد. شک به هم‌کاری یک فرمانده‌ی دفاع مقدس با سازمان مجاهدین خلق، و به دنبالش لو رفتن عملیات و به شهادت رسیدن عده‌ی بسیاری از غواصان، به تنهایی جذاب است. اما طبق سنت دیرینه‌ی سینمای ایران، از چنین ایده‌ی اولیه‌ای، داستان خوبی برنمی‌خیزد و حتی دچار هرزگویی و بی‌برنامگی می‌شود. صحنه‌های جنگی و کوبنده‌ی ابتدای فیلم، با پراکنده شدن و از دست دادن نظم و زیبایی‌شناسی خود، در انتها، تبدیل به تصاویر شعاری تلوزیونی می‌شوند و دیگر جذابیت خود را برای مخاطب نسل سوم انقلاب اسلامی نیز از دست می‌دهند.

ماه‌چهره خلیلی در فیلم سینمایی اشنوگل

کدام جنگ؟ کدام سینما؟

جنگی که اشنوگل به آن می‌پردازد، جنگی نیست، که شایسته‌ی زمان حال سینمای ایران باشد. جنگی است شعارزده و سطحی، که از تکنیک و امکانات بهره‌ای نبرده است و بیش‌تر به سینمای دهه‌ی 60 ایران شباهت پیدا کرده است.

تلاش فیلم‌نامه‌نویس و فیلم‌ساز، برای شکستن لایه‌ی سطحی دفاع مقدس، با عناصری چون سیگار کشیدن بسیجی‌ها، اقدام خودسرانه علیه فرمانده، اضافه کردن بسیجیِ مسیحی، و خلق صحنه‌‌های طنز همراه می‌شود. اما متاسفانه هیچ‌کدام از این کاشت‌ها نیز برداشت نمی‌شوند؛ و در انتها، باز هم شاهد صحنه‌های شعاری شهادت هستیم، که نه نقشی در پیش‌برد داستان دارند و نه از تصاویر و کارگردانی حساب‌شده‌ای برخوردارند. دوباره با دسته‌ای بسیجی تیپ رو به رو می‌شویم که حتا دیدن 40 جنازه‌ی کفن‌پوششان احساسی در ما ایجاد نمی‌کند؛ و ناچاریم با اسلوموشن‌های اجباری کارگردان، احساساتی شویم!

برزو ارجمند در فیلم سینمایی اشنوگل

نقص داستان، نقص احساس 

نقطه ضعف فیلم را می‌توان در فیلم‌نامه‌اش جست‌و‌جو کرد. ابراهیم اصغری، گویا خود نیز در میانه‌ی راه، دغدغه‌اش را فراموش می‌کند. نمی‌داند به چه می‌خواهد بپردازد. از شاخه‌ای به شاخه‌ی دیگر دست و پا می‌زند و در نهایت، مخاطب را بی‌هدف رها می‌کند.

داستان اولیه و بازپرسی از وحید پارسا به خوبی با قصه‌ی حفر تونل گره می‌خورد. اما در ادامه نه حفر تونل برای مخاطب اهمیت پیدا می‌کند، و نه پیدا شدن جنازه‌ی یونس. بلکه با انبوه صحنه‌های بی‌دلیل شهادت و مظلومیت رزمنده‌های ایرانی طرف می‌شویم. و این‌جاست که فیلم‌ساز به اجبار بار احساسی فیلمش را بالا می‌برد، تا ضعف فیلم‌نامه را بپوشاند. غافل از این‌که هنوز شخصیت‌های اصلی، هم‌چون وحید و یونس، برای مخاطب ناشناخته باقی مانده‌اند و از آن‌ها، چیزی جز چند برخورد سطحی ندیده‌ایم. غافل از این‌که شخصیت بی‌رنگ و بویی چون سعیده که بار مهمی را در داستان به دوش می‌کشد، به علت ضعف فیلم‌نامه از داستان دور انداخته شده است. غافل از این‌که پرداخت به دشمن بعثی در این قصه، آن‌قدر دور و بافاصله انجام گرفته است، که ناگهان، ورود فعال و تاثیرگذار فرمانده‌ی عراقی در انتهای قصه خنده‌دار جلوه می‌کند. چه برسد به مسئله‌ای چون گروه مجاهدین خلق، که در فیلم به آن نزدیک هم نمی‌شویم.

برزو ارجمند و رحیم نوروزی در فیلم سینمایی اشنوگل

این بی‌داستانی و پراکندگی، تا حدودی توانسته بر تکنیک و کارگردانی فیلم نیز تاثیرگذار باشد و نظم و جلوه‌گری را از آن‌ها نیز بگیرد. هر چند نمی‌توان از تقصیر تدوین ابتدایی و موسیقی بد و ناهم‌خوان اثر نیز گذشت.

می‌توان گفت که با ساخت فیلم معمولی اشنوگل چیزی عوض نشده است. این فیلم نه قدمی رو به رشد است، و نه دغدغه‌ی خود را پاسخ‌گوست. گویا هنوز هم می‌توان چشم بر ساخت این فیلم بست، و گفت سوژه‌ی ناب و تاثیرگذاری چون پیدا شدن یک گور دسته جمعی از غواصان دست بسته‌ی میهن، هم‌چنان دسته اول باقی مانده است!

شما چقدر با این مطلب موافق هستید؟ نظر شما درباره این مطلب و اثر چیست؟ نظر خود را در پایین همین صفحه بنویسید. [منظوم تنها ناشر نقدها است و این به معنای تایید دیدگاه منتقدان نیست.]

شما نیز می‌توانید نقدها و یادداشت‌های خود درباره آثار سینما و تلویزیون را با نام خودتان در منظوم (معتبرترین مرجع نقد سینما و تلویزیون ایران) منتشر کنید. هم‌اکنون مطالب خود را به آدرس ایمیل Admin@Manzoom.ir برای ما ارسال کنید.

نقد، یادداشت، تحلیل، بررسی و معرفی منتقدین از فیلم‌های سینمایی، سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی ایرانی را در صفحه نقد فیلم سایت منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران بخوانید.