بازگویی آسیب‌های جنگ و مشکلات مهاجرت

«برلین منفی7» ساخته رامتین لوافی که در سی و یکمین جشنواره فیلم فجر اکران شد، داستان مهاجرت یک خانواده عراقی است که برای گرفتن پناهندگی به آلمان سفر می کنند. فیلم در کنار داستان این خانواده، به زندگی چند مهاجر دیگر هم می پردازد و آسیب های ناشی از جنگ و مشکلاتی که پناهندگان و مهاجران در کشورهای میزبان، با آن درگیرند، را به نمایش می گذارد.
گرچه فیلم اساساً در مورد جنگ آمریکا در عراق است و آسیب های این جنگ برای خانواده های عراقی، اما از آنجا که کشور ما نیز در کمتر از 30 سال پیش درگیر جنگ و مصائب آن بوده است، مخاطب ایرانی به خوبی می تواند با آن همذات پنداری کرده و تجربه دردناک و غم انگیز جنگ و ویرانی هایش را حس کند. کشتار غیرنظامیان، از هم پاشیدن خانواده ها و مرگ یکی از اعضای خانواده، مشکلات کودکان بازمانده، تجاوز به زنان و ناامنی همگی گوشه هایی از اشارات فیلم است به آنچه در جنگ بر انسان ها می رود و در این میان گرچه زنان و کودکان، کمترین دخالت و ارتباط را با جنگ دارند، اما بیشترین آسیب را از آن می بینند.

این فیلم که مشکلات پناهندگی در کشوری خارجی را روایت می کند، گوشه ای از مشکلات زندگی در کمپ های پناهندگی را به تصویر می کشد، همراه با سختی های زندگی در جامعه ای با فرهنگ متفاوت که شکاف نسلی میان والدین و فرزندان را دامن می زند. اما روی دیگر داستان، کشوری جنگ زده و ناامن است که افراد را مجبور به ترک وطن کرده و این برای فرد به معنی یک اجبار در انتخاب مهاجرت است و از همین رو به قیمت تحمل غربت، تحقیر و گاه تضادهای فرهنگی، تنها برای داشتن سرپناهی امن برای زندگی، پناهندگی را انتخاب می کند که خود دارای پروسه ای طولانی است و تازه در نهایت هیچ قطعیتی هم برای گرفتن اقامت وجود ندارد.

محور اصلی فیلم، آسیب هایی است که به خانواده عاطف در طی حمله آمریکا به عراق وارد شده است. از دست دادن همسرش، دستگیری و تجاوز به دخترش و مریضی پسرش که ناشی از شوک این اتفاقات بوده است، همگی وی را که معلم زبان و دارای کتاب فروشی در بغداد بوده، وادار به ترک وطن کرده است. حالا نیز نه تنها مسئله گرفتن پناهندگی و اقامتش هنوز نامشخص است، بلکه توان همراهی و همزبانی با دختر نوجوانش را از دست داده و در رسیدگی به پسر بیمارش نیز دست تنها مانده است. «برلین منفی7» همچنین اشاره ای دارد به سکوت نجمه در برابر تجاوز و اصرار عمه اش: که اگر به کسی بگویی، در جامعه عراق جایی نداری! که باعث می شود وی حتی در اداره پناهندگی از آن حرفی نزند و پدرش هم بی خبر باشد. سکوت در برابر تجاوز از ترس آبرو و احساس مقصر بودن در قربانی، خود یکی دیگر از مسائل جامعه ایران است و به همین دلیل مخاطب ایرانی می تواند با آن همدلی کند.

در کنار مضامین اصلی این خانواده عراقی، فیلم به مشکلات پناهندگان دیگر نیز می پردازد و مسائلی چون در آستانه بیماری های روانی قرار گرفتن، اجبار به روی آوردن به کار سیاه، بلاتکلیفی و سردرگمی برای مدت طولانی و مشکلات همنوا شدن با جامعه ای جدید را مدنظر قرار داده، که همگی از جمله مسائلی است که پناهندگان در کشورهای خارجی با آن دست به گریبانند. همچنین در این میان، فیلم اشاره بجایی دارد به وجود افرادی که از این موقعیت ها سوءاستفاده کرده و با دادن وعده و وعید برای گرفتن اقامت، نه تنها از افراد اخاذی می کنند، بلکه لزوماً راه مناسبی هم برای تسهیل اقامت افراد پیش پایشان نگذاشته و تنها راهشان را سخت تر می کنند. فیلم در نهایت، امیدوارکننده و روشن تمام می شود. نقطه اوج آن در صحنه های پایانی، جایی است که بالاخره هوای سرد و منهای 7 درجه برلین با آمدن برف، کاظم، پسرک افسرده ی داستان، را به حرف در می آورد و خیال مخاطب را راحت می کند!

«برلین منفی7» به لحاظ شخصیت پردازی نیز شخصیت های اصلی داستان، یعنی عاطف، نجمه و کاظم را به خوبی معرفی می کند. اما در معرفی شخصیت های فرعی داستان، مانند خانم دکتر آلمانی یا بهروز چندان توفیقی ندارد. پردازش قصه نیز روان و ساده از کار در آمده و وجود حس تعلیق به جا در مورد زندگی نجمه، در فیلم به خوبی مخاطب را درگیر قصه می کند. کل فیلم تقریباً به زبان های خارجی و غیرفارسی است و دارای تعدادی بازیگر غیر ایرانی نیز هست. همچنین فیلم از ابتدا تا انتها در کشور آلمان فیلم برداری شده و در کل به خوبی توانسته بخشی از مصائب روزمره افرادی را که در کشورهای جنگ زده هستند و یا کسانی را که مجبور به مهاجرت و درخواست پناهندگی می شوند، به تصویر بکشد.

شما چقدر با این مطلب موافق هستید؟ نظر شما درباره این مطلب و اثر چیست؟ نظر خود را در پایین همین صفحه بنویسید. [منظوم تنها ناشر نقدها است و این به معنای تایید دیدگاه منتقدان نیست.]

شما نیز می‌توانید نقدها و یادداشت‌های خود درباره آثار سینما و تلویزیون را با نام خودتان در منظوم (معتبرترین مرجع نقد سینما و تلویزیون ایران) منتشر کنید. هم‌اکنون مطالب خود را به آدرس ایمیل Admin@Manzoom.ir برای ما ارسال کنید.

نقد، یادداشت، تحلیل، بررسی و معرفی منتقدین از فیلم‌های سینمایی، سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی ایرانی را در صفحه نقد فیلم سایت منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران بخوانید.