جزئیات دو رئالیتی شو‌ ایرانی در دست ساخت/ بهترین رئالیتی شوهای ایرانی کدام ها بودند؟

به گزارش منظوم؛ مرجع سینما و تلویزیون ایران:

رئالیتی‌شو یا اصطلاحا مستند مسابقه جزو محبوبترین برنامه های تولیدی در دنیا محسوب می شود. در این نوع برنامه ها، تعدادی شرکت کننده که یا افراد عادی هستند و یا از بین سلبریتی‌ها انتخاب شده اند، مسابقات جذاب و گاه خطرناکی را در موقعیت های دشوار برگزار می‌کنند. با وجود اینکه این نوع از مسابقات  یک قالب برنامه‌سازی پُرکاربرد در دنیا محسوب می‌شوند، اما در کشور ما برخلاف سریال‌ها و برنامه های تاک شو، خیلی جدی گرفته نمی‌شوند و بودجه زیادی هم به آن‌ها تعلق نمی‌گیرد. مسابقات ساخته شده هم با همت و علاقه سازندگانش به برنامه های پرمخاطب تبدیل شده‌اند. در کل می‌توان گفت قالب رئالیتی‌شو به خاطر سبک نزدیک به واقعیتی که دارد باعث شده تا از برنامه‌های ترکیبی جدا و منحصر به فرد شود.

در سال‌های اخیر گرایش برنامه‌سازان و مخاطبان ایرانی به ساخت و تماشای مستند مسابقه‌ها سبب شده این نوع از برنامه‌ها به تدریج جای خود را در میان قالب‌های برنامه سازی باز کند. در حال حاضر دو رئالیتی‌شوی جذاب در حال تولید است که یکی از آنها قرار است در شبکه خانگی توزیع شود و دیگری نوروز 98از تلویزیون پخش شود. با هم این دو رئالیتی‌شو را با هم بررسی می‌کنیم و در ادامه نگاهی داریم به رئالیتی‌شوهای ایرانی که در سال‌های اخیر از تلویزیون و یا شبکه نمایش خانگی پخش شده‌اند.

«رالی ایرانی»

سایت رسمی «رالی ایرانی»، این برنامه را نخستین مستند-مسابقه ایرانی می‌داند که بر‌اساس طرحی از گروه سعید ابوطالب در نوروز سال‌ ۹۱ در شبکه‌‌پنج سیما ساخته شد. «رالی ایرانی» مستند-مسابقه‌ای پر‌ستاره بود که فرزاد حسنی نقش مجری و داور آن را داشت و سه‌گروه متشکل از محمدرضا فروتن و سیروان خسروی، الناز شاکردوست و بهنوش بختیاری و سحر ولدبیگی و نیما فلاح در آن به‌رقابت می‌پرداختند. رقابت از یک شام در یک رستوران در شهر تهران آغاز می‌شد و گروه‌ها باید در یک مسیر سخت، از تهران تا شمال کشور با‌هم به رقابت می‌پرداختند.

هرچند آرش معیریان را به‌نام فیلم‌های بفروش و بی‌کیفیت سینمایی می‌شناسیم ولی کارگردانی و روایت «رالی ایرانی» که بر‌عهده معیریان بود خوب از‌ آب در‌آمده بود و با مستند-مسابقه جذابی طرف بودیم. اما به‌خاطر عدم‌نمایش در تلویزیون و توزیعش در شبکه نمایش خانگی چنان‌که باید دیده نشد و نتوانست در میان مردم جا باز کند.

«رالی ایرانی» در سال‌۹۲ و در قالب ۳ دی‌وی‌دی توزیع شد و با پیروزی گروه نیما فلاح و سحر ولد‌بیگی پایان یافت. البته بعدها اخباری بر ساخت «رالی ایرانی‌۲» هم به‌گوش رسید اما هنوز چیزی به مرحله تولید نرسیده است.

«شام ایرانی»

تقریبا در تمام دنیا برنامه‌ای با مضمون مسابقه آشپزی ساخته شده است. برنامه‌ای که مورد مشابه فارسی‌اش را با نام «بفرمایید شام» در شبکه من‌و‌تو ساخته بودند ولی تولید چنین برنامه‌ای از سال‌ ۲۰۰۵ میلادی و با برنامه Come Dine With Me در کانال‌۴ تلویزیون بریتانیا آغاز شد و بعد از آن در بسیاری از کشورهای دنیا ساخت چنین برنامه‌ای با رنگ‌و‌بوی منطبق با فرهنگ هر کشور آغاز شد. Dinner Takes All در کانال‌TLC امریکا در سال‌۲۰۰۶ روی آنتن رفت و Das Perfekte Dinner هم در همین سال دومین نسخه مشابه برنامه کانال‌۴ بریتانیا بود که روی آنتن شبکه‌VOX آلمان رفت و مخاطبان زیادی هم در آلمان جذب کرد.

ایران تقریبا بیستمین کشوری بود که به‌ساخت چنین برنامه‌ای روی آورد. و این یعنی هرچند خیلی‌ها فکر می‌کنند «شام ایرانی» نمونه‌ای از «بفرمایید شام» بوده، ولی «بفرمایید شام» هم نمونه‌ای دست‌چندم و بسیار ضعیف از برنامه come dine with me انگلیس بود.

البته که «شام ایرانی» نگاهش را به‌همین برنامه شبکه سلطنت طلب دوخته بود و با این‌وضع عجیب نیست اگر ببینیم موفقیتی عاید این برنامه نشد و این حجم از کپی‌کاری از یک برنامه آن‌هم برای یک برنامه شبکه‌ نمایش خانگی محکوم به شکست است.

«شام ایرانی» خلاقیتی نداشت و اگر کسی می‌خواست چنین برنامه‌ای ببیند، دلیلی نداشت که از خیر «بفرمایید شام» بگذرد و «شام ایرانی» را ببیند. چرا‌که «شام ایرانی» هیچ برگ برنده‌ای نسبت به برنامه شبکه سلطنت‌طلب نداشت. شاید بشود گفت بدترین مستند مسابقه‌ای که تا‌به‌حال در ایران ساخته شده است همین برنامه است.

«سرزمین دانایی»

مسابقه سرزمین دانایی به سبک شناخته شده‌ای از مسابقات تلویزیونی جهان به نام Adventure (ماجراجویانه ـ کاوشگرانه)‌ ساخته شده است.

شرکت‌کنندگان در طول مسابقه ابزار و وسایل مجاز را انتخاب کرده و به کمک آنها مسیر را طی می‌کنند. برخی ابزار و لوازم که پیشتر در طول مسیر پنهان شده، با رمزگشایی‌هایی از سوی شرکت‌کنندگان پیدا می‌شود. خود این مساله جنبه‌های کاوشگرانه و جذابیت مسابقه را افزایش می‌دهد.

اعضای هر گروه باید معماها و مسیر پیش‌رو را در فرصت زمانی معین (یک تا چهار شبانه‌روز) کشف و طی کنند. در این مسیر باید فعالیت‌های خاص هر مسابقه مانند تهیه آب آشامیدنی و آتش، تولید الکتریسیته برای شب، ساخت جان‌پناه، ماهیگیری، تهیه غذا، ساخت قایقی برای عبور از دریاچه، ساخت بالن برای تهیه عکس هوایی از منطقه و ده‌ها فعالیت و تجربه منحصر به فرد دیگر را انجام دهند.

از دیگر جذابیت‌های منحصر به فرد این مسابقه، تصویربرداری آن است که توسط چند گروه تصویربردار با دوربین‌های متعدد در طول مسیر انجام شده و باعث به وجود آمدن تصاویری زیبا و مستندگونه از روند مسابقه شده است. مستند مسابقه سرزمین دانایی با تلفیق بخش‌های هیجانی ـ فیزیکی با بخش‌های معمایی ـ علمی سعی دارد مخاطبان مختلف را با سلیقه‌های متفاوت جذب کند.

البته شاید این انتقاد به مسابقه وارد باشد که به دلیل وجود برخی بخش‌های طولانی در آن، هیجان و نشاط در بخش‌هایی از مسابقه از بین رفته است، اما با این حال فضاهای بکر مسابقه، تدوین و تنوع بخش‌‌ها و همراهی آنها با موسیقی خوب و همچنین اجرای مناسب گوینده توانسته بین برنامه و مخاطب ارتباط ایجاد کند و ضعف‌های آن را در حاشیه قرار دهد.

از دیگر ویژگی‌های این مسابقه، ساخت ابزار و وسایل مختلف مانند رادیو کوچک FM برای دریافت پیام از مرکز راهنمایی، ساخت فرستنده‌های ساده، کوره خورشیدی برای پخت غذا، ژنراتور بادی یا آبی برای تولید الکتریسیته، بالن کوچک برای عکسبرداری و مسیریابی، تولید صابون برای شست و شو و... است که گروه‌ها برای رسیدن به مقصد باید این فعالیت‌ها را بدرستی انجام دهند.

همچنین وجود فعالیت‌های ورزشی مهیج نظیر کوهنوردی، عبور از جنگل‌های انبوه شمالی، صحرانوردی، قایقرانی، بیابانگردی و غیره در کنار فعالیت‌های علمی از دیگر بخش‌های این مسابقه است که باعث شده طیف بیشتری از مخاطبان بخصوص مخاطبان جوان جذب برنامه شوند.

«فرمانده»

شاید بشود گفت «فرمانده» پربیننده‌ترین مستند-مسابقه ایران است. برنامه‌ای که هر‌چند روی آنتن شبکه افق رفت ولی توانست در زمان پخشش شبکه افق را بالا بکشد و مخاطبان بسیاری را به‌خود جلب کند.

مستند-مسابقه «فرمانده» نخستین برنامه در قالب رئالیتی‌شو بود که خانه مستند انقلاب اسلامی آن‌ را تولید کرد و به‌نوعی نخستین برنامه‌ای در این قالب بود که روی آنتن تلویزیون رسمی ایران رفت. مسابقه‌ای اکشن و در فضای نظامی که توانایی جسمی و نظامی چند جوان در آن به بوته آزمایش گذاشته می‌شد و فضای آن هم کاملا متناسب باشرایط نظامی بود. پر بود از تفنگ و تیراندازی و راپل و آمادگی جسمی. طبیعی است که چنین برنامه پر‌هیجانی در بیابان بی‌هیجانی تلویزیون خوب به چشم بیاید و همین برنامه بشود یک برنامه پر‌بیننده و جذاب که هزاران جوان خواهان حضور در دومین‌سری این برنامه باشند. فرمانده این برنامه هم شهید ناظری بود که یکی از اساتید نیروی‌های ویژه نظامی کشور بود و سال گذشته به شهادت رسید.«فرمانده» چند‌بار از تلویزیون پخش شد و هر بار هم نگاه‌های زیادی را به‌خود معطوف کرد.

«خانه ما»

هر‌چند «فرمانده» نگاه‌های زیادی را به‌خود جلب کرد، اما پر‌بیننده‌ترین مستند-مسابقه خانه مستند انقلاب اسلامی و بلکه پر‌بیننده‌ترین مستند-مسابقه تلویزیون تا امروز قطعا مستند-مسابقه «خانه ما» است.

مسابقه‌ای که به‌نوعی منطبق ترین رئالیتی‌شو ایرانی با فرهنگ ایرانی و اسلامی ما بود. از جای دیگری کپی نشده بود و امضای وطنی پای آن بود.

«خانه ما» مستند مسابقه‌ای است که در‌آن چند‌خانواده راه‌های درست خرج‌کردن یک زندگی پر امکانات را امتحان می‌کنند. در مراحل مختلفش بودجه‌ای در‌اختیار می‌گیرند و بدون این‌که از زندگیشان بزنند باید به‌فکر تدبیر درست با همان‌مقدار پول باشند. طبیعی است چنین برنامه‌ای در کشور ما که همواره سخت درگیر مشکلات اقتصادی است انتخاب درست و دقیقی است. انتخاب درست و دقیقی که از دل یک اتفاق نامبارک، یک مسابقه پرهیچان می‌سازد و کار را به‌جایی رساند که به چهار فصل رسید و هزار خانواده در‌آن ثبت‌نام کردند. 

«فاز»

نوجوانانه ترین رئالیتی‌شو تلویزیون که دستپخت مرکز اوج کودک و نوجوان است و روی آنتن شبکه‌دو سیما رفت. برنامه‌ای که نشان داد مدیوم مستند-مسابقه برای سازمان اوج مهم است و بعد از «فرمانده» و «خانه ما» و «ضدگلوله»، فاز را هم برای رده سنی نوجوان تولید کرد. فاز البته پر ستاره هم هست و علاوه‌بر مژده لواسانی که مجری آن است، نام محمد بحرانی صداپیشه جناب‌خان، سوگل طهماسبی بازیگر جوان سینما و تلویزیون و میلاد دخانچی به‌عنوان طراح و سردبیر برنامه را هم در تیتراژ خود می‌بیند. آن‌هم روی صدای رضا یزدانی که خواننده تیتراژ «فاز» بود.

با اینکه «فاز» آنچنان که باید سر و صدا نکرد. ولی برای شروع خیلی خوب بود. ریتم تند، خلاقیت، ایجاد هیجان و نمایش اتفاقات درون‌گروهی بین نوجوان‌ها و ترکیب دلپذیر آیتم‌ها نشان داد که بعد از سال‌ها باید ساختار برنامه های مخصوص نوجوانان را تغییر داد تا مخاطبان این برنامه ها با برنامه ای جذاب طرف باشند!

«ضد‌گلوله»

نمود ساختاریافته‌‌تر و متکامل‌تر «فرمانده» با بستری در همان حال‌و‌هوا اما حرفه‌ای‌تر و باشکوه‌تر. اگر «ضد‌گلوله» را «فرمانده۲» لقب بدهیم کار اشتباهی نکرده‌ایم. چرا‌که همان‌قدر نظامی است. رقابتش میان همان طیف سنی «فرمانده» است. و البته هم به‌لحاظ مسابقه و هم به‌لحاظ ساخت و اکت یک گام جلوتر از «فرمانده» است. «ضد‌گلوله» اگر هم نسخه دوم «فرمانده» باشد از آن‌سری دوم‌هایی است که پیشرفت محسوب می‌شوند نه این‌که در‌جا بزنند و در سطح پایین‌تری از سری‌اول قرار بگیرند. «ضد‌گلوله» هم حاصل تلاش خانه مستند انقلاب اسلامی، مرکز مستند‌سازی سازمان فرهنگی رسانه‌ای اوج است.

«دستپخت»

دستپخت هر‌چند که مسابقه پر‌بیننده‌ای در شبکه‌اول سیما است اما واقعیت این است که به‌معنای واقعی رئالیتی‌شو نیست و یک مسابقه تلویزیونی به‌حساب می‌آید. مسابقه‌ای که به سفارش اسپانسر ساخته شده و روی آنتن رفته است، اما به سیاق سایر برنامه‌های آشپزی تلویزیون توی ذوق نمی‌زند و ایجاد هیجان می‌کند و مردم را به تماشای یک مسابقه واقعی می‌نشاند. البته که صورت‌ روایی و داستانی ندارد و صرفا یک مسابقه با تمرکز روی خود مسابقه و مراحل آن است، نه مانند مستند-مسابقه‌های استاندارد که داستان دارند، هیجان وارد شده به‌آن از دل احساسات و اضطرای‌های انسانی شرکت‌کنندگان هم هست و نه این‌که بازخوردی از زندگی واقعی و احساسات شخصی اشخاص است. صرفا متمرکز بر مراحل مسابقه است و اگر هم کنش‌های احساسی و دراماتیکی پیش می‌آید در دل مسابقه است. «دستپخت» با حاشیه ای هم که چند وقت پیش ایجاد شد بیشتر سر زبان ها افتاد.

«هفت روز و هفت ساعت»

نوروز 97 سعید ابوطالب مسابقه‌ ای جذاب شبیه به ساخته قبلی خود «رالی ایرانی» طراحی کرد و ساخت که از شبکه افق روی آنتن رفت. این مسابقه‌ی جذاب که شرکت کنندگان آن از بین بازیگران  و خوانندگان زن و مرد ایرانی و لبنانی انتخاب شده بودند، همه چیز را برای پرمخاطب شدن  و جذابیت داشت،اما زمان پخش نامناسب و البته شبکه پخش کننده باعث شد که آنچنان دیده نشود.

سعید ابوطالب مهمترین مستند مسابقه ساز ایرانی و تهیه کننده مسابقه رالی «هفت روز و هفت ساعت» در این باره گفت: «هفت روز و هفت ساعت» از نظر قالب و شکل با کارهای متعارف تلویزیون متفاوت و یک رئالیتی شو به معنای واقعی بود یعنی ما به اصل موضوع پایبند بودیم و برنامه نمایشی واقعی از یک اتفاق بود و حتی زمان فیلمبرداری هفت روز و هفت ساعت به طول انجامید.

ابوطالب درباره لوکیشن این رالی اظهار کرد: شرکت کننده های این مسابقه هفت روز و هفت ساعت فرصت داشتند تا از موزه ملیتا در منطقه جنوب لبنان تا موزه دفاع مقدس تهران را در یک مسابقه رالی طی کنند. 

وی اضافه کرد: ما ۶ گروه شرکت کننده داشتیم و با هر گروه تیمی از فیلمبردار و صدابردار همراه شد که در مجموع در این رالی بیش از ۲۰ دوربین و ۱۲ فیلمبردار داشتیم. مهدی جعفری مدیر فیلمبرداری «به وقت شام» مدیریت فیلمبرداری این پروژه را بر عهده داشت و از هلی شات و تصاویر هوایی نیز بهره گرفتیم.

ابوطالب درباره پخش این رئالیتی شو در نوروز که چندان دیده نشد، توضیح داد: ما مجبور شدیم هماهنگی هایی را انجام دهیم و کمی هم دیر پروژه را شروع کردیم با این حال توانستیم آن را به پخش شب عید رسیدیم. البته من با پخش در نوروز مخالف بودم چون همه برنامه ها در نوروز دیده نمی شوند، از طرف شبکه هم فکر می کردند برنامه ما به نوروز نمی رسد و تا ۲۸ اسفند در کنداکتور نوروزی معاونت سیما قرار نگرفته بود.

این مسابقه نشان داد که مستند مسابقه تخصص ویژه سعید ابوطالب است و باید به احترام بومی سازی این سبک از برنامه سازی در ایران توسط ابوطالب کلاه از سر برداشت.

و حالا نگاهی داریم به دو مجموعه جدید و جذاب در حوزه رئالیتی شو:

باز هم سعید ابوطالب، باز هم رئالیتی‌شو؛ این بار از شبکه یک سیما

مجموعه رئالیتی شو «قطعه‌های ناتمام» به تهیه‌کنندگی و کارگردانی سعید ابوطالب در لوکیشن‌هایی در خارج از کشور کلید خورد.

ضبط مجموعه «قطعه‌های ناتمام» که برای پخش در ایام تعطیلات نوروز سال ۹۸ از شبکه یک سیما تولید می‌شود، در خارج از کشور آغاز شده است.

بخش‌های خارجی این رئالیتی‌شو با حضور بازیگران خارجی در کشور‌های ترکیه، آذربایجان، هند، تاجیکستان، ازبکستان و... ضبط و بخش دوم کار نیز همزمان در شهر‌های مختلف ایران از جمله اصفهان، شیراز، کاشان، تبریز و... در بهمن ماه تصویربرداری می‌شود.

این رئالیتی شو در قالب یک فیلم - مسابقه با حضور بازیگرانی از چند کشور و بازیگران شاخص سینما و تلویزیون ایران همراه است.

«قطعه‌های تمام» به تهیه‌کنندگی و کارگردانی سعید ابوطالب یک تجربه جدید در ژانر رئالیتی‌شو است که با محتوای هنری و ادبی به کشف و جستجو در تاریخ ادبیات فارسی می‌پردازد و در شب‌های نوروز ۹۸ از شبکه اول سیما روی آنتن می‌رود.

رالی ایرانی 2؛ پس از شش سال دوباره هیجان با فرزاد حسنی

ضبط فصل دوم فیلم مسابقه «رالی ایرانی» که پس از ۶ سال به کارگردانی آرش معیریان در شمال کشور کلید خورد، با اجرای فرزاد حسنی در جزیره قشم ادامه پیدا کرد و پس از ضبط در دَه‌ها لوکیشن به پایان رسید.

چهره‌های مختلفی در این فصل به‌عنوان شرکت‌کننده حضور داشتند و شرکت‌کنندگان نسبت به فصل اول افزایش پیداکرده‌اند. همچنین تفاوت این فصل با فصل گذشته در آن است که این بار برای عبور از هر مرحله و ورود به مرحله بعد گروه‌های شرکت‌کننده، یک گروه را به انتخاب خود حذف می‌کنند.

ازجمله این چهره‌ها می‌توان به کامبیز دیرباز، کامران تفتی، نیوشا ضیغمی، ترلان پروانه، سیاوش خیرابی، نیما شاهرخ‌شاهی، امیرعباس گلاب، متین ستوده، سمیرا حسینی، فردین ناجی و امیرحسین رستمی اشاره کرد.

ضمن اینکه بهناز شفیعی اولین بانوی موتور ریس ایران و همچنین سالی بسمه بازیگر و کارگردان جوان لبنانی نیز در کار حضور داشته‌اند.

«رالی ایرانی ۲» با شور و هیجان و جذابیت‌های بیشتری نسبت به فصل اول همراه است و از ماشین بازی گرفته تا فعالیت‌های اکشن در لنج‌های سواحل خلیج‌فارس در آن به چشم می‌خورد.

کامران تفتی در حین ضبط رالی ایرانی 2 سکته کرد؛ او پیش‌ازاین درباره این ماجرا گفته بود: «ممنونم از رفیق دیرینم کامبیز دیرباز که اگر درایتش نبود، شاید همه‌چیز طور دیگه‌ای رقم می‌خورد.»

آخرین اخبار، رویدادها و حواشی روز سینما، تلویزیون، بازیگران و هنرمندان ایران را در صفحه‌ی اخبار منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران می‌‌توانید دنبال کنید.