نمی‌دانم چرا این‌قدر غم‌انگیز زندگی می‌کنیم!

خیلی‌ها این موضوع را نقطه ضعف «لبخند رخساره» می‌دانند و می‌گویند چرا باید سریال جوری پیش برود که ما اگر آن را نبینیم و دیالوگ‌ها را بشنویم و این‌طور از روند داستان باخبر شویم. باتوجه به قاعده شما که تلویزیون یک رادیوی نمایشی است بنابراین این افراد بی‌اطلاع هستند که این حرف را می‌زنند یا درخواستی متناسب با زمان دارند که شما دوست ندارید آن را برآورده کنید؟

ببینید بستگی دارد، کسانی که از آن‌ها می‌گویید چه کسانی هستند؟ به‌هرحال ما باید بپذیریم که این کار پربیننده‌ترین کار ماه رمضان است. ماجرا این است که گستردگی سلیقه را نادیده می‌گیریم. خیلی کم پیش می‌آید که بگوییم فیلمی خوب است یا بد. حالا ما با آدم‌های مختلفی مواجه می‌شویم و قرار نیست همه راضی باشند. من با نقد مشکلی ندارم، با حرفی که در آن بخل وجود دارد مشکل دارم. نمی‌توانم که برهه‌ای ادبیات نمایشی تغییر بدهم در ادبیات فیلمنامه‌نویسی‌ام براساس آموزشی که دیدم می‌نویسم و منتقد براساس آموزشی که دیده نقد می‌نویسد.

 

اصلا این وسط دعوایی وجود ندارد، دعوا وقتی به‌وجود می‌آید که حرف‌های غرض‌ورزانه گفته شود؛ به این دلیل که سعید نعمت‌اله خیلی اهل مدارا نیست یا چون بهناز جعفری فلان حرف را زده ما درباره کار نظر منفی می‌دهیم. این اسمش شانتاژ است و نباید این کار را بکنیم. بگذارید چیزی را به شما بگویم این‌جا خیلی همه چیز غم‌انگیز است؛ فیلم ساختن، نقد کردن و فیلمنامه‌نویسی، اصلا نمی‌دانم چرا این‌قدر غم‌انگیز زندگی می‌کنیم. این‌قدر رفتارها ناامید‌کننده و بد است، تعجب می‌کنید که همین آدم‌های اطرافتان ناگهان در اتفاقی مثل انتخابات این‌قدر به‌هم نزدیک می‌شوند و با برادری رخدادی را جلو می‌برند اما چرا ناگهان همه چیز می‌ترکد؟! چرا این‌قدر نامهربانی گسترش پیدا می‌کند، فضای مجازی را اوباش تسخیر کردند و مادروخواهر کسی در امان نیست. به‌خاطر همه این غم‌انگیز بودن‌هاست که می‌گویم حرف‌ها فنی نیست، پای بخل وسط است و وقتی پای بخل وسط باشد من آدمی نیستم که بایستم و حرف بخورم!

بگذریم؛ تاکید شما بر شغل‌ها یکی از نکات جالب این سریال هست. چرا شغل آدم‌ها تا این اندازه برایتان مهم است؟

اگر درباره زندگی افراد صحبت می‌کنیم درواقع درباره شغلشان هم صحبت می‌کنیم چون دائما همراه آن‌هاست. همه آدم‌های داستانم شناسنامه دارند خیلی کم‌ دیده‌ام که شغلی در سریال یا فیلمی این‌قدر پررنگ شود یا این‌که یک شی مثل انگشتر تبدیل به کاراکتر جاندار شود. شغل آدم‌ها بر زندگی‌شان تاثیر می‌گذارد اما در فیلمنامه‌‌ها از کنار شغل به‌راحتی می‌گذرند اما در فیلمنامه‌های من این طور نیست. به این معتقدم که در یک ساختمان همه آدم‌ها ناکامی‌ها و به‌کامی‌ها و شغل دارند که در زندگی‌شان تاثیرگذار است و این در «لبخند رخساره» به وضوح وجود دارد. برایم جالب است که هیچ‌وقت منتقدان به این‌ موارد توجه نمی‌کنند.

آدم‌های آسیب‌دیده، انگار قشنگ‌تر حرف می‌زنند و دیالوگ‌هایشان به‌واسطه رنجشان معنا پیدا می‌کند. آیا این کمبود روشنی و غم‌انگیزی که در دل کارهای شما وجود دارد از سال‌های اخیر و از فضای جامعه نشات گرفته است یا شما دوست دارید این‌طور بنویسید؟

ساراماگو وقتی جایزه نوبل را دریافت کرد، گفت: «بزرگ‌ترین درسم را از مادربزرگم یاد گرفتم که سواد نداشت. او به من گفت، زندگی چقدر خوبه ولی حیف که باید مرد.» اما جدای از این باید بگویم سطح زبان مردم را شغلشان مشخص نمی‌کند. خود هر فیلمنامه‌ای می‌گوید که من را چطور بنویس. شاید نسبت به پنج تا شش سال گذشته، پوست‌پیازی‌تر شده‌ام و دقیق‌تر بخواهم بگویم، از سال ۸۸ به بعد خیلی حساس‌تر شدم یا حتی غمگین‌تر. شاید این غم در نوشته‌هایم تاثیر بگذارد. اما چه دلمان بخواهد چه نخواهد جامعه ما هم غمگین است و هم عصبانی. عصبانیت‌های «لبخند رخساره» هم از دل جامعه می‌آید. اتفاقا به بهرنگ توفیقی هم گفتم که این قصه بیشتر شبیه رمان است و حتی دانای کل دارد، برای این‌که جامعه امروز ما، عاشق مونولوگ است؛ دوست دارند، حرف بزنند و یکی گوش کند انگار نیازی نیست دیگری حرف بزند.

شما چرا سراغ کارگردانی نمی‌روید چون در پروژه‌ها تقریبا همه‌کاره می‌شوید!

من همه‌کاره نمی‌شوم بلکه همراه فیلمنامه‌ام هستم تا دیالوگ‌ها درست ادا شوند و احیانا اگر کارگردان به بازنویسی نیاز داشت آن را انجام بدهم. حق وتو هم دارم مگر این‌که کارگردان چیزی از من بخواهد. این‌طور نیست که بازیگر درباره چیزی بگوید و من هم در فیلمنامه اعمال کنم چون اعتقاد دارم هرکس باید کار خودش را بکند. سکان‌دار یک پروژه کارگردان است و اگر غیر از این بود که من با هرکسی نمی‌توانستم کنار بیایم چون کسی دوست ندارد در کارش دخالت شود.

پس چرا فیلم نمی‌سازید؟

چون دلم نمی‌خواهد، دوست ندارم. ما یک کارگردان داریم و یک فیلمساز؛ خیلی‌ها کارگردان هستند و خیلی‌ها تقریبا تکنسین هستند که اصلا باهم فرقی ندارند و از دوتا لانگ‌شات، مدیوم‌شات و بسته و تمام... تشکیل می‌شوند. هیچ تالیفی به آن معنایی ندارند که وجود دارد. ترجیحم این است که فیلمساز باشم و شاید الان چون استعدادش را ندارم وارد این حوزه نمی‌شوم وگرنه کارگردانی که آسان‌ترین کار این روزگار است.

آیا حساسیت‌هایی که شما روی متنتان دارید باعث نشده است که دایره کارگردان‌هایی که با آن‌ها کار می‌کنید بسته‌تر شود؟

خیلی در این زمینه خوش‌شانس بودم. با کارگردان‌هایی کار کردم که بسیار متعهد بودند. بهرنگ توفیقی هم از شانس‌های بزرگ‌ترم در طول این سال‌ها بوده است که این اواخر دارم با او کار می‌کنم. کارگردان ماشین نیست که دنبال تنوعش باشم، حتی من می‌بینم که جاهایی بهرنگ از ماجرای مالی عبور می‌کند تا کار خوب باشد چرا باید آن را تغییر دهد.

این تحلیل را قبول دارید که کار کردن‌های پی‌درپی با یک شخص یا چند فرد مشخص آدم را به تکرار می‌رساند یا این‌که باید با همان آدم‌ها مدام دنبال تازه‌کردن داده‌ها و... باشیم.

قرار نیست آدم‌ها همیشه خودشان را به‌روز کنند، مگر آدم‌ها قانون اساسی هستند که باید در آن بازنگری شود. همه چیزها تجربی است بعضی فیلم‌ها مثل تفاوت «آرایش غلیظ» و «رگ خواب» هستند، کارگردان در جایی چیزی را تجربه می‌کند که با تجربه‌ها و دانسته‌های قبلی‌اش درتضاد است. جدای از این چرا باید مدام یک قدم رو به جلو باشیم مگر سینما و نمایش ما یک قدم رو به جلو هستند؟