چگونه ترکیه به یک مرکز قدرتمند تلویزیونی اروپا تبدیل شده است؟

فعالان صنعت سریال‌سازی ترکیه می‌گویند تا پایان سال جاری میلادی فروش سریال‌های ساخت این کشور به رقم 350 میلیون دلار خواهد رسید.

سریال فروشی در حد فرش‌فروشی

برای درک اهمیت این رقم کافی است آن را با حجم صادرات 359 میلیون دلاری فرش دستباف به عنوان یکی از محصولات استراتژیک صادراتی کشورمان مقایسه کنیم تا متوجه شویم ترکیه چه درآمد خوبی را برای خود دست و پا کرده است. ماجرا وقتی جذاب‌تر می‌شود که بدانیم حجم صادرات سریال‌های ترکیه در سال 2008 حدود 10 میلیون دلار و چهار سال قبل‌تر یعنی 2004 فقط 10 هزار دلار بوده است، اما هنوز شگفتی‌ها ادامه دارد، وقتی بدانیم کشور ترکیه که از منابع نفت و گاز تقریباً بی‌بهره است، در حال برنامه‌ریزی برای رسیدن به افق صادراتی 2 میلیارد دلار سریال در سال 2035 است.

محمد بیوک آکشی، رئیس مجمع صادرکنندگان می‌گوید: صنعت سینما و تلویزیون برای ترکیه اهمیت حیاتی دارد که به وسیله آن قدرت فرهنگی بر همسایگان خود تأثیر می‌گذارد!

آنچه بیوک آکشی می‌گوید را می‌توان در سریال‌های ترکیه که از شبکه‌های صداوسیما پخش می‌شود یا سریال‌هایی که از طریق شبکه‌های ماهواره‌ای فارسی زبان پخش می‌شود، مشاهده کرد. 

چگونه ترکیه قدرتمند شد؟

در گزارشی با عنوان چگونه ترکیه به یک مرکز قدرتمند تلویزیونی اروپا تبدیل شده است، به سرمایه‌گذاری سنگین ترک‌ها در ساخت سریال اشاره می‌کند؛ رقم 800 هزار دلاری برای ساخت هر فصل از سریال‌ها با ستارگانی که دستمزدهای شش رقمی دریافت می‌کنند. اسکرین دیلی به بازاریابی ترکیه در سراسر اروپای شرقی، خاورمیانه و شمال آفریقا اشاره می‌کند. شرکت‌های سریال‌ساز ترکیه توانسته‌اند بازار خود را در امریکای جنوبی نیز گسترش دهند، به نحوی که سال گذشته برای اولین‌بار کشور شیلی به جمع مشتریان سریال‌های ساخت ترکیه پیوست. مکزیک، هند، پاکستان و چین نیز از دیگر مشتریان سریال‌های ساخت ترکیه هستند. سحر باقری، رئیس بخش تحقیقات جهانی و محتوای استراتژیک «یورو دیتا تی وی» می‌گوید: ترکیه در گذشته تنها به کشور‌های بالتیک صادرات داشت، اما امریکا و اروپا کشف کردند ترکیه می‌تواند یک نیروی اسرار‌آمیز باشد؛ همان چیزی که ترک‌ها تلاش کرده‌اند بر سر زبان‌ها بیندازد و آن شعار«ترکیه: کشف استعداد بالقوه» است. ترکیه کشوری است که هر سال بازار فروش سریال‌هایش را گسترده‌تر و تلاش می‌کند صنعت سریال‌سازی‌اش را از چالش‌های سیاسی داخلی به دور نگه دارد.

محمود اوزدن تهیه‌کننده سریال در ترکیه می‌گوید: رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه به سریال‌های ترکیه علاقه زیادی دارد و از پخش آنها در داخل کشور استقبال می‌کند. علاقه‌مندی رئیس‌جمهور به ما امید و الهام می‌دهد. این تهیه‌کننده همچنین خواستار حمایت بیشتر وزارتخانه‌های فرهنگ، اقتصاد و گردشگری از سریال‌سازهای ترکیه شده است.

در کنار دور‌شدن از سیاست و در‌خواست کمک برای تولید بیشتر، صنعت سریال‌سازی ترکیه خود را به سمت تلویزیون‌های تعاملی پیش برده و به جای آنکه درگیر سیاست‌های دولت باشد، به طور مستقیم با تلویزیون‌های دیجیتالی، بازار بزرگ‌تری را ترسیم کرده‌است. شبکه puhu سریال ترکیه‌ای را برای مخاطبانش پخش می‌کند که روزانه 3 میلیون بازدید‌کننده دارد و طبق پیش‌بینی مدیر این شبکه تا پایان ماه ژوئن این رقم به 70 میلیون نفر رسیده است.

روزنامه ینی شفق چاپ ترکیه می‌نویسد: برای شروع هر شوی تلویزیونی حدود 400 هزار لیر ترکیه لازم است، (رقمی ارزان‌قیمت حدود 400 میلیون تومان) و هر ساله در ترکیه حدود 100 نمایش تلویزیونی در این کشور ساخته می‌شود. این روزنامه می‌افزاید: ترکیه با استفاده از سریال‌هایی مانند«Dirillis:Ertugul» که درباره طغرل پدر عثمان بنیانگذار امپراتوری عثمانی است، توانسته تاریخ باورهای فرهنگی خود را در سراسر جهان گسترش دهد. 

سهم ما فقط یک نگاه

ترکیه برای رسیدن به نقطه اوج سریال‌سازی تنها امریکا را پیش‌رو دارد، یعنی صنعت هالیوود که با بازار گسترده فروش فیلم و سریال امپراتوری رسانه‌ای را تشکیل داده است. با آنکه هنوز شبکه‌های ریشه‌داری مانند BBC توانسته‌اند با تنوع محصولات تولیدی بازار خود را در حوزه تولیدات تلویزیونی حفظ کنند، کم‌کم اروپای متحد دارد به قدرت درام‌سازی و قصه‌گویی عثمانی‌ها باور می‌کند و به آنها سهمی از تلویزیون خود می‌دهد. در عوض موفقیت ترک‌ها، ما چقدر برای رسیدن به سهمی از بازار گسترده فروش سریال در جهان تلاش کرده‌ایم؟ 
هومن کبیری تهیه‌کننده و مدیر تولید آثاری چون «شاهگوش» و «عاشقانه» به «جوان» می‌گوید: «مهم‌ترین مشکل ما این است که در ساخت سریال نگاه‌مان به بازارهای جهانی نیست و صرفاً به فکر مصرف‌کننده داخلی هستیم. ما فکر نمی‌کنیم چه چیزی باید بسازیم که در خارج از کشور نیز مخاطب داشته باشد.‌»

این نگاه در بخش تولید سریال برای شبکه نمایش خانگی که اقتصاد آن به خرید مخاطبان بستگی دارد، وجود دارد و قضیه وقتی ناگوار‌تر می‌شود که ما سراغ سریال‌سازی در تلویزیون می‌رویم؛ جایی که حتی سریال‌ساز، مجموعه‌ای را که در دست تولید دارد، بدون توجه به میزان مخاطب و بیننده می‌سازد و از آنجا که اغلب نتایج نظر‌سنجی‌های صداوسیما درباره مخاطبان برنامه‌های نمایشی علنی نمی‌شود، هیچ آمار دقیقی از موفقیت این مجموعه‌ها در جذب مخاطب وجود ندارد، ولی فضای کلی رسانه‌ها نسبت به موفقیت مجموعه‌های تلویزیونی ساخته‌شده در تلویزیون، کمتر روی مثبت به خود دیده است؛ سریال‌هایی که حتی نمی‌توانند مخاطب تلویزیون را که در ظاهر به رایگان تلویزیون نگاه می‌کند، اغنا کنند، چطور می‌توانند به بازار رقابتی فروش فیلم و سریال فکر کنند؟! اگرچه بعضاً دیده شده آثاری مانند «یوسف پیامبر» از شبکه‌های تلویزیونی کشورهای متعدد از آسیای مرکزی تا امریکای جنوبی پخش شده‌است، ولی هیچ‌گاه در فروش سریال نتوانسته‌ایم به حدی برسیم که توانایی رقابت در بازار آزاد را داشته باشیم.