خشکسالی و دروغ؛ یک فیلم بیست و چندی

قسمت اعظمی از فیلم را بصورت فلاش‌بک می‌بینیم که هوشمندانه‌ست و امکان دارد ابتدا بنظر رسد که امید در حال خیانت به آلاست. خیانتی که در حقیقت شکل می‌گیرد؛ اما با وجود و همکاری خود آلا.

ضعف اصلی فیلم خشکسالی و دروغ، مربوط به فیلم‌نامه است. می‌دانیم که نمایش‌نامه و فیلم‌نامه در ظاهر بهم شبیه‌اند و از نظر سبک روایی تفاوت بنیادی با هم ندارند؛ اما مشخصه‌هایی اساسی از هم تفکیک‌شان می‌کند. نمایش‌نامه شدیدا بر دیالوگ استوار است، دیالوگ‌هایی که شاید برای فیلم‌نامه مناسب نباشند. دیالوگ‌ در فیلم‌نامه برخلاف نمایش‌­نامه بسیار کوتاه‌تر است و در فیلم، تصویر به کمک کلام می‌آید.

گفتنی‌ست یک تئاتر موفق در گرو بازی و حرکات حساب شده‌ی بازیگران، نور، موزیک، گریم، طراحی‌صحنه و طراحی‌لباس است و توضیح صحنه‌ها و حرکات در نمایش‌نامه بسیار مختصر است و بیان نمی‌شود، مگر در مواقع لزوم، پس در تئاتر دست کارگردان باز است و تمامی جزئیات را او تعیین می‌کند. در فیلم‌نامه، ترسیم درست مکان، زمان و فضا در هر صحنه، حائز اهمیت است و از وظایف اصلی فیلم‌نامه‌نویس به‌شمار می‌آید. فیلم، روایتی به مراتب بصری‌‌تر از تئاتر دارد که علاوه بر تمام آنچه که برای یک تئاتر موفق گفته شد، از میزانسن و فیلم‌برداری‌های مختلف هم به بهترین نحو ممکن کمک می‌گیرد. متاسفانه آقای یعقوبی در نگارش فیلم‌نامه، موفق عمل نکرده‌اند و متن، چیزی بین فیلم‌نامه و نمایش‌نامه از آب در آمده‌است.

در فیلم خشکسالی و دروغ، دیالوگ‌های فلسفی گفته می‌شود، مانند به چالش کشیدن پخت و پز زنان و صحبت از بی‌حاصل بودن ِ وقت گذاشتن برای شکم بی هنر پیچ‌پیچ. دیالوگ‌هایی زیبا و جسورانه به سبک نمایش‌نامه که حتی پس از بازی با آن‌ها و سعی در به‌روز کردن و تطبیق دادن‌ و مناسب‌سازی برای فیلم‌نامه، باز هم درست نیستند، مخصوصا که دیالوگ‌هایی سخیف برای خنداندن بیننده در فیلم‌نامه گنجانده شده که هیچ ارتباطی با بعضی مکالمات پر مغز ِ موجود ندارد و تلاشی‌ست عبث برای جلب رضایت همه قشر مخاطب. این تناقض در دیالوگ‌های فیلم خشکسالی و دروغ، تا آنجا پیش می‌رود که نمی‌دانی در حال دیدن یک درام جدی اجتماعی هستی یا یک کمدی ِ مملو از لودگی. استفاده از شعر زیبای “ریتا و تفنگ”(۲)، اثر “محمود درویش”(۳) هم اثری که باید را روی بیننده نمی‌گذارد و حس ِ قوی ِ عشق را، منتقل نمی‌کند. عشقی جا مانده از سال‌های پیش که حال مانعی بر سر راه دارد.

نحوه شکل‌گیری ارتباط مجدد آلا و امید، که در فلاش‌بک می‌بینیم، با وجود همسر اعصاب‌ خورد‌کن و همیشه نگران امید، به‌هیچ وجه دور از ذهن نیست. مزاحمت افشین (مهدی محرابی)، همسر سابق آلا، پای امید را بعنوان  وکیل، به ماجرا باز می‌کند تا عشق سال‌های دور بین امید و آلا، دوباره شعله کشد. نقص دیگر فیلم‌نامه افزودن پرسوناژ گیتی (مارآل بنی‌آدم)، دوست صمیمی و پزشک ِ زنان ِ میترا به داستان است. کلیشه‌ی دوست شرور و زخم خورده از شوهر سابق و مردان که به‌جای همراهی با میترا، هر لحظه اوضاع را بیش از پیش به ضررش می‌کند.

میزانسن ضعیف، فیلم‌برداری یکنواخت، نور پردازی  تئاتری و سکانس‌هایی طولانی، فیلم را بیشتر شبیه تله‌تئاتر کرده تا یک فیلم‌سینمایی.

گره‌گشایی هم در فلاش‌بک ِ سال پیش و شب تولد امید اتفاق می‌افتد و میترای مست، که از رابطه پنهانی امید و آلا مطلع شده، با اجرای یک نمایش، هم آرش را از این رابطه با خبر می‌سازد و هم به امید و آلا می‌فهماند که هیچ چیزی تا ابد مخفی نمی‌ماند.

بازی‌ها بطور کلی خوب هستند. علی سرابی و آیدا کیخایی آن‌قدر شخصیت‌های امید و میترا را روی صحنه برده‌اند که جز ارائه بازی‌ای خوب در نقش‌هایشان، انتظاری دیگری از آن‌ها نمی‌رفت؛ اما آقای سرابی بسیار سینمایی‌تر از خانم کیخایی ایفای نقش کرده‌اند و کمتر اثری از بازی تئاتری را در فیلم از ایشان می‌بینیم. موردی که خانم کیخایی به خوبی از پس آن برنیآمده‌اند و بیننده با همان میترای تئاتر خشکسالی و دروغ طرف است. حضور دوباره محمدرضا گلزار هم پس از چندین سال دوری از سینمای ایران، می‌تواند تضمین کننده فروش نسبتا خوب فیلم خشکسالی و دروغ باشد. باید خاطر نشان کرد که کارگردان فیلم، بازی بهتری را نسبت به بقیه همکاران‌شان از آقای گلزار گرفته‌اند.

در آخر، امید با دانستن این‌که فرزندی از میترا دارد و دیدن دخترش، ریتا، احساساتی می‌شود و بر سر انتخابی سخت می‌ماند. انتخابی که اگر صورت گیرد، تا ابد امید را با میترا، پیوند می‌دهد.

و خداوند همگان را از برهوت دروغ و دروغ‌گویی محافظت فرماید.

 شما نیز می‌توانید نقدها و یادداشت‌های خود درباره آثار سینما و تلویزیون را با نام خودتان در منظوم (معتبرترین مرجع نقد سینما و تلویزیون ایران) منتشر کنید. هم‌اکنون مطالب خود را به آدرس ایمیل Admin@Manzoom.ir برای ما ارسال کنید.

نقد، یادداشت، تحلیل، بررسی و معرفی منتقدین از فیلم‌های سینمایی، سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی ایرانی را در صفحه نقد فیلم سایت منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران بخوانید.  [منظوم تنها ناشر نقدها است و این به معنای تایید دیدگاه منتقدان نیست.]