نقد و بررسی فیلم بارکد

جدیدترین اثر مصطفی کیایی ماننند همیشه به دغدغه های اجتماعی وی یعنی مواد مخدر، نظام سرمایه داری و مسائلی از این دست پرداخته است. کیایی در فیلم قبلی اش به نام «عصر یخبندان» ، مفاهیم مشابهی را مطرح کرده بود اما با توجه به بازخوردهای نه چندان مناسبی که از آن فیلم دریافت کرد، به این نتیجه رسید که مجددا به ژانر کمدی بازگردد و دغدغه سوژه هایش را در این ژانر به مخاطب ارائه نماید. با اینحال «بارکد» از مشکلات ریز و درشتی رنج می برد که باعث می شود این فیلمساز نتواند یک گام رو به جلو در عرصه فیلمسازی تجربه نماید.

«بارکد» روایت غیرخطی دارد که همین موضوع ایجاب می کند فیلمساز توجه ویژه ای به دکوپاژ و ترتیب سکانس بندی ها داشته باشد تا مخاطبش ترغیب شود اثر بی جهت روایت غیرخطی را انتخاب نکرده و مفهومی در پس این تصمیم قرار داشته است. اما «بارکد» به واقع نیازی به روایت متقاطع و استفاده از فلش بک های متعدد نداشته و می شد تا این داستان کمدی را بصورت مستقیم هم روایت کرد و در واقع، قصه را بصورت ساده و سرراست روایت نمود.

اما مشکلات فیلمنامه به این موارد خلاصه نمی شود. «بارکد» در اصل یک کمدی هجو آمیز دو نفره است که در جریان روایت داستانش به انواع و اقسام سوژه های تلویزیونی و سینمایی همانند سریال « بریکینگ بد » کنایه می زند و در مابین آن، یک داستان مشخص هم درباره جوانی که سودای دست یابی به ثروت را دارد روایت می کند. اما مشکل اینجاست که کیایی همانند آثار گذشته اش، به پختگی مناسبی برای به چالش کشیدن مشکلات اجتماعی نرسیده است و کماکان نحوه مطرح کردن این مفاهیم در جریان داستان با اتکا به دم دستی ترین موقعیت های کمدی و البته دیالوگ های سطحی رخ می دهد.

مخاطب ایرانی هم روزه با انبوهی از جوک های اجتماعی مواجه می شود که می تواند او را به سر دادن قهقه مجاب نماید. مصطفی کیایی در «بارکد» تا جایی که امکانش را داشته و ممیزی به او اجازه داده، توانسته از این شوخی های جنسی استفاده نماید که البته قطعا توانایی نشاندن لبخند بر لبان تماشاگر را دارد اما هرگز توانایی جلو افتادن از مخاطبش را ندارد که همه روزه با جوک های به مراتب مضحک تری از آنچه که بر پرده عریض نقش بسته مواجه است.

مصطفی کیایی از معدود فیلمسازانی است که تا بدین حد توانسه شوخی های جنسی را در جریان فیلم بکار بگیرد اما آیا این شوخی های جنسی بصورت هوشمندانه در جریان داستان مطرح می شوند یا بی ربط و بی محل در کلام شخصیت ها قرار داده شده ؟ پاسخ متاسفانه گزینه دوم است و شخصیت های داستان بی آنکه این شوخی های جنسی کارکردی هم در داستان داشته باشد آن را به زبان می آورند تا مخاطب فیلم که انتظار شنیدن چنین کلماتی را در سینمای ایران نداشته به وجد بیاید. متاسفانه فیلم ارجاعات اجتماعی اش را نیز با زبان مستقیم و نه بصورت کنایه و اشاره مطرح می نماید و مخاطبش را ناآگاه ترین فرد اجتماعی فرض می کند که با کددهی به یک جریان، قادر به تشخیص نخواهد بود.

شخصیت پردازی های فیلم نیز همانند آثار گذشته مصطفی کیایی سرشار از ایرادات ساختاری است و در این بین یک دوجین شخصیت اضافه نیز وجود دارد که بود و نبودشان کوچکترین تاثیری در روند فیلمنامه ایجاد نمی کند. شخصیت دختر جوان و یا حتی رئیس بد ذات، پرداخت مشخصی ندارند و سرانجامی هم برای آنان تعریف نمی شود؛ اصولاً مطرح شده خرده داستان و رها کردن آن رفته رفته در حال تبدیل شدن به یک کلیشه در سینمای ایران است. سطح ادراک شخصیت های فیلم نیز چه در قامت مامور و چه بزهکار، حداقل ممکن در نظر گرفته شده تا تماشاگر علاوه بر موقعیت های کمیک فیلم، به فلسفه وجودی این افراد نیز بخندد!

اما در میان نکات منفی پرشمار فیلم، می بایست به ویژگی های مثبت «بارکد» نیز اشاره کرد که بازی خوب محسن کیایی و باورپذیر بودن او در نقش های کمدی، یکی از این ویژگی هاست. محسن کیایی در سالهای اخیر و به واسطه حضور در فیلمهای برادرش توانسته به جایگاه مناسبی در نقش های کمدی دست پیدا کند و بیشترین موفقیت های «بارکد» در بخش طنز به واسطه حضور محسن کیایی رقم خورده است. اما دیگر بازیگران فیلم قادر نیستند در این اثر کمدی خود را به چالش بکشند. بهرام رادان اگرچه سعی کرده تصویر یک فرد با کمترین سطح درک را به خوبی اجرا نماید اما به وضوح مناسب ایفای نقش کمدی نیست یا حداقل در «بارکد» این را نشان نداده است. سحر دولتشاهی نیز از جمله بدترین بازیگران فیلم به شمار می رود و حضور رضا کیانیان نیز به جز پُر رنگ تر کردن لیست بازیگران فیلم، هیچ توفیقی برای او به ارمغان نیاورده است. پژمان بازغی هم وضعیتی همانند رادان دارد.

ضرباهنگ فیلم نیز از جمله نقاط قوت کارگردانی مصطفی کیایی محسوب می شود که در آثار گذشته اش نیز به وضوح قابل مشاهده بود. کیایی به خوبی می داند که برای همراه کردن مخاطب می بایست در آغاز فیلم او را غافلگیر کرده و نقطه آغازین داستان را به شکلی ترسیم نماید که مخاطب بر صندلی تکیه بزند و پیگیر ادامه داستان باشد. در «بارکد» نیز افتتاحیه درخشان است و اگرچه با افزایش دقایق فیلم اشکالات متعدد فیلمنامه عیان می گردد، اما هرگز ضرباهنگ از نفس نمی افتد و مخاطب را خسته نمی کند.

نباید این نکته را از یاد برد که در دوره ای که سینما مملوء از آثاری با موضوعات تکراری درباره خیانت و مسائلی از این دست شده، «بارکد» از معدود آثار قصه محوری است که در ژانر تریلر - کمدی می تواند مخاطبش را بر سر صندلی اش بنشاند و برای ساعاتی او را بخنداند. کیایی با «خط ویژه» به خوبی ثابت کرده که نبض مخاطبش را می شناسد و می داند که چطور باید او را سرگرم نماید. این ویژگی در «بارکد» نیز به کمک کیایی آمده و فیلم علی رغم تمام ایرادات ساختاری پر رنگی که در فیلمنامه و کارگردانی دارد، اما در نهایت اثری سرگرم کننده است که اگرچه برای خنداندن مخاطبش متوسل به هر چیزی که دم دستش بوده شده است، اما به لطف بازی خوب کیایی و ریتم و تدوین مناسب می تواند تماشاگر را راضی از سالن های سینما خارج نماید. اگر شعارهای کم مایه فیلم را جدی نگیرید و صرفا «بارکد» را به عنوان یک کمدی هجو ببینید، وضعیت روحی تان در پایان فیلم به مراتب بهتر از قبل خواهد بود!

شما نیز می‌توانید نقدها و یادداشت‌های خود درباره آثار سینما و تلویزیون را با نام خودتان در منظوم (معتبرترین مرجع نقد سینما و تلویزیون ایران) منتشر کنید. هم‌اکنون مطالب خود را به آدرس ایمیل Admin@Manzoom.ir برای ما ارسال کنید.

نقد، یادداشت، تحلیل، بررسی و معرفی منتقدین از فیلم‌های سینمایی، سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی ایرانی را در صفحه نقد فیلم سایت منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران بخوانید.  [منظوم تنها ناشر نقدها است و این به معنای تایید دیدگاه منتقدان نیست.]