رسیدن به «خودآگاهی»

«برف روی کاج ها» نام فیلمی است که پیمان معادی ، کارگردان آن است و پس از کش و قوس های فراوان بلاخره در سینماها اکران عمومی شد . یکی از معدود فیلم هایی که طی این سال ها رویکرد جدیدی به زن را در قاب تصویر با مخاطبانش در میان می گذارد. جای این نگاه سال ها میان فیلم های ایرانی خالی بود؛ اینکه یک زن چه تعریفی برای خودش در چارچوب خانواده قایل است و اینکه چقدر تلاش می کند که استیفای حق کند و از رخوت و سستی اش برای رسیدن به «خودآگاهی» و «شناخت از خود» بکاهد. «رویا» شخصیت اصلی فیلم با بازی مهناز افشار به گونه ای طراحی شد که در گذر از مسیر ناآگاهی به خودآگاهی تاوان سنگینی پس می دهد: ورود دختری جوان به حریم خصوصی اش. مهمانی که خیلی ناخوانده نبود، بلکه توسط خود او وارد زندگی اش شد. پیش از ورود دختر جوان، تمام هم و غم رویا در غذا پختن و پیانو درس دادن خلاصه می شد. یکی از صحنه های درخشان فیلم، پلان سه نفره رویا و نسیم و علی در خانه بود. در نمایی لانگ شات، نسیم روی صندلی مقابل پیانو نشسته و مشغول تمرین است، اما پشت به دوربین، رویا هم در کنارش ایستاده و فقط حواسش به اوست.علی (حسین پاکدل) وارد اتاق می شود، با دیدن نسیم هول می شود و کیسه از دستش می افتد و میوه ها نقش بر زمین می شوند. تلنگری ظریف و ساده که دنیای فیلم را معرفی می کند. رویدادی در شرف وقوع است و به مخاطب گوشزد می دهد ولی رویا متوجه اش نمی شود. کم کم که رویا در این مسیر قرار می گیرد خیلی بطئی و بیشتر درونی با اطرافش و حتی اشیای پیرامونش آشنا می شود و تعامل می کند.نمونه بارزش سرمه ای که شوهرش خریده بود ولی هیچ وقت از آن استفاده نمی کرد. ولی در انتهای فیلم وقتی مقابل آیینه خود را می بیند، متوجه می شود که انگار سال ها خود را نمی شناخته و حتی موقع آرایش کردن با شنیدن صدای نریمان (صابر ابر) دستپاچه می شود. رنگ سیاه و سفید فیلم با توجه به فیلمبرداری درخشان محمود کلاری، فضای رخوت زندگی این زوج را بهتر منتقل می کند. در میزانسن حساب شده، روابط رویا و علی کاملا گویاست.

تعداد نمای دو نفره در فیلم کم است و هربار هم که با هم دیالوگ برقرار می کنند، روبه روی هم نیستند. این خط موازی که زن و مرد در زندگی شان دنبال می کنند، با پایان بندی فیلم به اوج می رسد. مرد در انتهای کادر با صدای لرزان اعتراف می کند و زن در جلوی کادر هم بعد از سال ها می تواند از خودش و احساسش به شوهرش بگوید؛ چیزی که سال ها زندگی اش عاری از آن بود: بیان احساس. آیا آن را باید پایانی خوش بدانیم یا نه؟... با اینکه فیلم قصد دارد احساسات بیان نشده مرد و زن را نشان دهد، خوشبختانه وارد سانتی مانتالیسم نمی شود. از هیاهو، جیغ، فریاد و جدل ها ی کلامی خبری نیست.انگار نه تنها رویا، بلکه همه آدم ها دنبال گمشده خود هستند و هر کس بنا به درک و فهمش سعی می کند به جواب خود برسد. با بروز بحران اصلی یعنی خیانت شوهر که دنیای ذهنی رویا را ویران کرد، باعث می شود دیگران شق دیگری از شخصیت خود را به نمایش بگذارند. مریم و شوهرش با وجود زندگی از هم پاشیده شان با نگفتن واقعیت و پنهان کاری می خواهند دست کم زندگی رویا سرپا بماند و درعین حسن نیت می خواهند حقیقت را نفهمد.به هرشکل با وجود ظاهر ساده روابط آدم های فیلم، عمق فاجعه با ظرفیت های فیلمنامه ای در تاروپود فیلم رسوخ می کند. ایده شماره تلفن دوست نسیم که روی کتاب پیانو نوشته می شود، رویداد جدیدی را رقم می زند: تلفنی صحبت کردن خواهر نریمان از خانه رویا بعد از صحنه دزدی و درنهایت پیدا کردن شماره تلفن رویا توسط نریمان پیامک جوک نشان دادن نریمان به رویا در جلسه همسایه ها، پلان پخش کردن تراکت آموزش پیانو در خانه ها توسط رویا که با صدای پارس سگی، رویا می ترسد و... موقعیت هایی در فیلم خلق می شود که بدون هرنوع حشو و زائد پیام فیلم منتقل می شود و مهم تر از هر چیز قدرت نویسندگی و کارگردانی پیمان معادی را در فیلم نخست خود نشان می دهد.

شما نیز می‌توانید نقدها و یادداشت‌های خود درباره آثار سینما و تلویزیون را با نام خودتان در منظوم (معتبرترین مرجع نقد سینما و تلویزیون ایران) منتشر کنید. هم‌اکنون مطالب خود را به آدرس ایمیل Admin@Manzoom.ir برای ما ارسال کنید.

نقد، یادداشت، تحلیل، بررسی و معرفی منتقدین از فیلم‌های سینمایی، سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی ایرانی را در صفحه نقد فیلم سایت منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران بخوانید.  [منظوم تنها ناشر نقدها است و این به معنای تایید دیدگاه منتقدان نیست.]