نقد فیلم روشنایی های شهر

چاپلین هنرمندی است که در آثار خودشگفتی جهان سینما را به وجود آورد و حتی آن زمان که مطبوعات آلمان او را مورد حمله قرار دادند و فیلم‏ یک زن(1915)او را منحرف کننده اذهان عمومی مردم آمریکا معرفی‏ کردند،باز از تلاش و کوشش خود دست برنداشت.حالت بازی او و حرکات‏ پانتومیمی که در هر نما از فیلم به صورت مخصوصی جلوه پیدا می‏کند نشان‏ از قدرت ادراک او دارد.کمدی‏ای که چاپلین در آثار خود مطرح می‏کند حالتی‏ از بیان خنده و گریه دارد،درامی که به تراژدی می‏رسد.شایستگی چاپلین‏ تنها به خاطر خنداندن و استعداد خنده‏آفرینی نیست.کمدی نوعی پیام است، بیانی است که پس پرده را بیرون می‏کشد. شگردی و استادی چاپلین به‏ خاطر اجرای اندیشه و هنر ظریفی است که گاهی ایجاد یکنوع تعلیق می‏کند و زمانی یک حرکت عادی و ملایم دارد.

استادی چاپلین نه تنها در موضوع و محتوای‏ داستان فیلم هایش بروز می‏کند،بلکه در حرکات پانتومیمی‏اش نمود بیشتری دارد.این‏ کارها نشان می‏دهد که اگر بخواهیم استادی را در این رشته معرفی کنیم بی‏ شک این حق به چاپلین می‏رسد.این نوآوری نه تنها در حرکات پانتومیمی‏ او وجود دارد بلکه در یک سری از رفتارهای او از جمله سیگار کشیدن،بزن‏ بکوبها،حرکات با عصای دستی و میمیک چهره او نمایان است و در تمام‏ این کارها او به دنبال اثبات وجود انسانیت است.در ولگرد و پسربچه،او انسان‏ چند لایه‏ای شده است که به نوعی از درون،خودخوری می‏کند و از بیرون‏ با گریه درونی خود،خنده بیرونی‏اش را طرح‏ریزی می‏کند.ولگرد،نماد انسان‏ درون‏گرایی است که آثار آن خودبه‏خود به بیرون می‏زند.این رابطه در حرکات و رفتار استعاره‏گونه‏اش مشخص است.در حرکات و رفتار و آن کلاه‏ معروف آنچنان ذهن دیگران را پر می‏کند که راج کاپور هنرپیشه معروف‏ هندی در آقای 420 شکل و شمایل او را به عاریت می‏گیرد و به خاطر همان‏ حرکات تقلیدی چاپلین هنوز هم آقای 420 را یکی از شاهکارهای سینمای‏ هند به شمار می‏رود.چاپلین برای بیان افکار خود از هیچ مساله‏ای پروا ندارد، او در سال 1915 در فیلم زنی با لباس پوشیدن زنانه با مردها شوخی می‏کند و حتی مورد انتقاد گروهی نیز قرار می‏گیرد و به خاطر این فیلم و ولگرد مورد هجوم گروهی از منتقدین واقع می‏شود.با تمام اینها آنچه که چاپلین را جاودانه می‏سازد،بخاطر وجود همین حرکات بیرونی و اندیشه‏های درونی‏ است.به آغاز فیلم روشناییهای شهر توجه کنید.فیلم با پرده برداشتن از مجسمه‏های صلح و آزادی شروع می‏شود.ما چاپلین را روی آغوش مجسمه‏ بزرگ(وسط تصویر)می‏بینیم و کمدی مضحک او زمانی شروع می‏شود که چاپلین با مجسمه‏های دومی و سومی بازی می‏کند.این عمل مردم را خشمگین می‏کند.در اولین آشنایی با دختر نابینای گلفروش،حالتی وجود دارد که دختر به او شاخه گلی داده و آن‏را به یقه پیراهنش می‏زند،و همین‏ حالت در فصل پایانی تکرار می‏شود و این شاخه گل،سمبلی از صلح و آرامش‏ است که انسانها باید با عمل خود آن‏را نشان دهند.در سکانسی که مرد می‏خواهد در حالت مستی خودکشی کند و چاپلین او را نجات می‏دهد و به‏ همین مناسبت چاپلین به رستوران دعوت می‏شود،او در رستوران،اشرافیت‏ بورژوازی جامعه غربی را به مسخره می‏گیرد و تمام زندگی آنها را زیر سئوال‏ می‏برد تا جایی که حتی شادی آنها بیشتر به شادی دلقکهای سیرک می‏ماند. روش دوستی بین فقیر و ثروتمند نیز روش منحصر به فردی است.هرجا که‏ مرد ثروتمند مست است،چاپلین را می‏شناسد و او را دوست خود می‏داند،اما همین‏که به هوش می‏آید و حالت عادی دارد این شناسایی از بین می‏رود و این شاید یکی از بهترین و به یادماندنی‏ترین فصلهای فیلمهای چاپلین‏ است که در تمام آثارش وجود دارد.برداشتن باقیمانده سیگار دیگران،رفتار مرد مست،حرکات آدمهای مسخره مسخ شده‏ای که در جشن شرکت می‏کنند و به سان عروسک کوکی تابع یک شرایط جبری هستند سکانسهایی هستند که هر یک بیان شرایط خاص آن جامعه را به رخ می‏کشد.در این فیلم‏ آشنایی چارلی با دختر گلفروش نابینا تبدیل به عشقی درونی می‏شود.چارلی‏ برای معالجه چشمان دختر به هر دری می‏زند.حتی در مسابقه بوکس هم‏ شرکت می‏کند،پس از باخت در حالی‏که آخرین جرقه‏های امید را از دست‏ رفته می‏داند،مرد بورژوا را در حالت مستی می‏بیند و مرد،ناخودآگاه به او هزار دلار می‏دهد.چارلی پول را به دختر گلفروش می‏دهد تا برای معالجه چشمانش‏ به کار گیرد و زمانی که مرد بخود می‏آید می‏گوید چارلی را نمی‏شناسد.چارلی‏ به زندان می‏افتد و پس از آنکه از زندان بیرون می‏آید دختر گلفروش را پیدا می‏کند که چشمانش بینا شده و به محض لمس کردن دستان چاپلین او را می‏شناسد و تنها هدیه‏ای که می‏تواند به او بدهد شاخه گلی است که مثل‏ آن‏را در فصل ابتدایی فیلم داده بود.تکرار این نما در فصل پایانی یکی از زیباترین نماهای فیلم است که قدرت بینایی انسان را در وجودش مجسم‏ می‏کند یعنی حس لامسه را.