بوی ترنج کال

سریال «گمشدگان» به کارگردانی رضا کریمی به تازگی به جمع برنامه‌های شبکه دو پیوسته است. درباره چرایی این که یک کارگردان مطرح در سینما وارد عرصه سریال سازی در قامت یک رسانه ملی می‌شود، مدت‌ها می‌توان بحث کرد و به نتایج خود پسندانه ای رسید؛ اما مسئله اصلی این سریال مواجهه کارگردان با یک مضمون اجتماعی ناهنجار به عنوان «اعتیاد» است. در خلاصه این سریال آمده است که: این سریال سرنوشت خانواده‌ای را که به دام اعتیاد افتاده به تصویر می‌کشد و نشان می‌دهد که چگونه دختری با نام ترنج به عنوان قهرمان این قصه برای درآمدن از این دام تلاش می‌کند. با چنین ذهنیتی نمی‌توان راجع به کلیت یک اثر داستانی در فصول مختلف اظهار نظر کرد اما آنچه تا به این لحظه دیده شده مولف می‌خواهد از کلیشه‌ها دوری کند اما این کلیشه‌ها هستند که ساختار تلوزیون را به معنای حقیقی گسترش می‌دهند.

روشنک گرامی و بهنام تشکر در سریال گمشدگان

یک ترفند سوخته

از آنجایی که رضا کریمی فیلم‌هایی را با این مضمون، البته نه به طور مشخص «اعتیاد»، در کارنامه سینمایی خود دارد می‌توان پیش بینی حمله همه جانبه از سوی این کارگردان به آثار سطح پایین رسانه ملی در تلوزیون را پیش بینی کرد. همانطور که در گذشته نیز دیده شده است، کارگردانی مانند حمید نعمت ا… پس از ساخت آثار سینمایی پا به تلوزیون گذاشت و با «وضعیت سفید» تحولی شگفتی ساز را در این زمینه ایجاد کرد. اما به دور از تعارفات مرسوم باید این گونه نوشت که: صرفا هر فیلم ساز مطرحی نمی‌تواند در مقیاس سریال سازی قد عَلَم کند و به طور متقابل هر مولف درجه یک تلوزیونی نیازی به عرض اندام در سینما ندارد؛ اما آنچه اشراف کامل کارگردان در برخورد تصویر، داستان، مخاطب و ساختارهای گوناگون را نشان می‌دهد حضور موفق و درخشان وی در الگوهای متفاوت ادبیات نمایشی است. اگر بحث خطی و سیر تقابلی خانواده‌ها را تا به این لحظه در این سریال دنبال کنیم به این نتیجه می‌رسیم که کریمی از یک ترفند سوخته استفاده می‌کند که افراد بسیاری سعی در نمود آن به درستی داشتند و ناموفق به خط پایان رسیدند. این ترفند که در مساحت ادبیات نمایشی به عنوان ساختار گریزی و انگیزش زایی برای محتوا نامیده می‌شود بار فعلی و پیرنگ داستانی را بر دوش شخصیتی با جنسیت مونث می‌اندازد و با استفاده از ابزارهای بصری و گرایشی داستان را پر ضرب و زور نشان می‌دهد.

پژمان بازغی و فریبا نادری در سریال گمشدگان

بوی ترنج کال

از ابتدایی‌ترین شکل ادبیات نمایشی در قامت قسمت‌های مختلف امروزی‌ترین شکل انان هرگز جنسیت مشخصی را به عنوان یک ابر قهرمان در قصه در نظر نمی‌گیرند. چرایی این پدیده به این مسئله جامعه شناختی باز می‌گردد که: مخاطب تلوزیون در حال تماشای یک تفکر جمعی است که قرار است این اندیشه به رهایی از ناهنجاری‌ها متخلف منجر شود. اما هنگامی که مولف بار معنایی داستان را بر یک جنس مذکر و یا مونث قرار می‌دهد انگیزش لازم برای بروز نبوغ جمعی را در قامت یک رسانه ملی ایجاد نمی‌کند. ما به عنوان یک رسانه می‌توانیم از ورود کریمی به تلوزیون استقبال کنیم و جدا افتخار این را داشته باشیم که شاهد یک اثر جذاب و اوانگارد در این چارچوب باشیم. اما باید این نکته را یاد آور شد که در صدا و سیمای ایران شخص اهمیت ندارد بلکه تفکری است که در این حوزه به چالش کشیده می‌شود. تلوزیون به خودی خود می‌تواند فردی مانند کریمی را به چهره‌ای منفور تبدیل کند و یا مانند مهران مدیری وی را به یک سلبریتی تمام عیار تبدیل کند. در این جغرافیای لایتنهای مخاطب هدفی است که همواره مولف را ملزم به جریان سازی می‌کند و این جریان می‌تواند کارکرد فرهنگی رسانه را افزایش دهد.

روشنک گرامی در سریال گمشدگان

این رضا اون رضا نیست

مسئله‌ای که در تلوزیون مخاطبین آثار کریمی را آزار می‌دهد؛ ظاهر شدن وی با چهره‌ای جدید است. یک فیلم ساز به راحتی می‌تواند در سینما حرف‌هایش را آنطور که تشخیص می‌دهد با مخاطب به اشتراک بگذارد و در عین حال می‌تواند فرضیه خود را به یک نظریه اجتماعی تبدیل کند؛ اما در تلوزیون نمی‌توان فرضیه‌ای را ایجاد کرد بلکه تمام مولفه های داستان باید ریشه و پایه نظریه‌ای خود را حفظ کنند و از یک اندیشه امادمیک بهره برند. در چنین مواقعی می‌توان گفت مولف با تغییر الگوی روایت خود به طور ناخواسته به آرمانهای از جان برآمده‌اش پشت کرده و هر روز تغییر چهره می‌دهد.

شما چقدر با این مطلب موافق هستید؟ نظر شما درباره این مطلب و اثر چیست؟ نظر خود را در پایین همین صفحه بنویسید. [منظوم تنها ناشر نقدها است و این به معنای تایید دیدگاه منتقدان نیست.]

شما نیز می‌توانید نقدها و یادداشت‌های خود درباره آثار سینما و تلویزیون را با نام خودتان در منظوم (معتبرترین مرجع نقد سینما و تلویزیون ایران) منتشر کنید. هم‌اکنون مطالب خود را به آدرس ایمیل Admin@Manzoom.ir برای ما ارسال کنید.

نقد، یادداشت، تحلیل، بررسی و معرفی منتقدین از فیلم‌های سینمایی، سریال‌ها و برنامه‌های تلویزیونی ایرانی را در صفحه نقد فیلم سایت منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران بخوانید.