رؤیایی در یک چشم به هم زدن‏: شهر اشباح

هایائو میازاکی و انیماتورهای استودیوی گیبلی، بزرگترین جشن پیروزی‏شان را با شاهزاده مونونوکه‏ داشتند؛یک داستان افسانه‏ای مربوط به تاریخ ژاپن‏ که همه رکوردهای جدول فروش را در سال 1997 شکست.

برخلاف رؤسای استودیوهای انیمیشن در هالیوود که انتظار ندارند بتوانند به تصورات‏ شخصی‏شان روح بدهند و آنها را بیافرینند(تنها والت دیزنی هنرمندی نامی و خوب در زمینه‏ انیمیشن بود)،میازاکی خود یک طراح دستی‏ انیمیشن است،او تقریبا 80 هزار از 144 هزار طرح‏ مدادی شاهزاده مونونوکه را خود کشید.در 56 سالگی وقتی او کار سه ساله سختش؛شاهزاده‏ مونونوکه را کامل کرد،شدیدا به استراحت احتیاج‏ داشت و به همین دلیل خود را از کارگردانی‏ بازنشسته کرد.اما خوشبختانه او کسی است که‏ نمی‏تواند دست از کار بکشد.اکنون بعد از چهار سال میازاکی یک انیمیشن دیگر آماده کرده است: شهر اشباح فیلمی که به گفته او،برای دخترهای‏ ده ساله است و آن هم در شرایطی که محوریت‏ اکثریت انیمیشنهای ژاپنی پسرها هستند.

فیلم،یک شاهکار است و کار مورد علاقه من‏ در میان شاهکارهای میازاکی.فیلمی که قصه‏اش‏ قصه جدایی دختری از والدینش و البته می‏تواند یکی از ابتدایی‏ترین قصه‏ها باشد.شهر اشباح‏ هرچند می‏تواند اوج جولان این دوره چهار ساله‏ میازاکی باشد،اما هنوز تا یک اثر ماندگار فاصله‏ دارد.شبیه ملاقات دوباره تصورات مهیج دورهء کودکی در یک جهان فانتزی که هم برای میازاکی، هم برای همه ما بی‏نظیر است.

البته در مورد این فیلم مقایسهء غیر قابل اجتنابی‏ با کتاب آلیس نوشته«لویس کارلوس»وجود دارد. شهر اشباح غرابت آشنایی با آن کتاب دارد،چنانکه‏ گویی هر دوی آنها در یک رؤیا و یا در یک زندگی‏ می‏گذرند.حسی مشترک از بازیگوشی هدف‏دار و بااراده در آنها وجود دارد،با شخصیتها و موقعیتهایی‏ که ممکن است در وهلهء اول به نظر ناموجه و بی‏تناسب بیایند،اما به طریقی عمیق‏ترین ترسها و آرزوهای ما را آشکار می‏کنند.

در شهر اشباح هسته اصلی روایت جستجوی‏ زن جوان قهرمان برای یافتن والدینش است که‏ اکنون تغییر شکل داده‏اند.او برای رسیدن به این‏ مقصود باید در هویتی مستقل و جدید قرار بگیرد.

زن قهرمان داستان،چیهیروی ده ساله،گردشی‏ را با اتومبیل در روز تعطیل همراه والدینش آغاز می‏کند.پدرش،آدمی ماجراجو است،و در امتداد راه کوهستانی به زحمت پیش می‏رود تا به ورودی‏ تونل طویلی می‏رسد که مسدود شده است،بنابراین‏ اتومبیلها نمی‏توانند داخل شوند.وقتی که پدر پیشنهاد می‏کند به آن قدم بگذارند،چیهیرو مقاومت‏ می‏کند.چون تونل،او را به وحشت می‏اندازد.با وجود این،پدر و مادر به تاریکی قدم می‏گذارند و چیهیرو به خاطر ترس از تنها ماندن به دنبال آنها می‏رود.در انتهای دیگر تونل،آنها ظاهرا پارک‏ متروکی را می‏یابند،که ساختمانهای سبک غربی‏ آن،منظره‏ای بدنما و غیر طبیعی دارد.باوجوداین، پدر اعتنا نمی‏کند،اما بوی غذا از یکی از رستورانهای‏ آنجا به مشام می‏رسد اما هیچ رستورانی دیده‏ نمی‏شود،پدر شروع به جستجو می‏کند و مادر نیز او را همراهی می‏کند.

چیهیرو مرتب فکرهای بد می‏کند و این‏ فکرها شدت می‏یابند و او از خوردن و دویدن برای‏ جستجوی محل امتناع‏ می‏ورزد،پدر و مادر به‏ خوکهای بزرگ‏ خس‏خس‏کننده تبدیل‏ شده‏اند.

چیهیرو وحشت‏ می‏کند.فقط می‏فهمد که‏ این خوابی نیست که بتواند از آن بیدار شود؛بدترین‏ رؤیای عمرش.وی به‏ طریقی به دنیای دیگری‏ سقوط کرده است،دنیایی‏ که با راه و روش خدایان‏ و دیوهای عجیب،پر از جمعیت می‏شود،تا جایی‏ که به نظر می‏رسد فقط چیهیرو انسان است.سپس‏ او با هاکو،پسری‏ دوازده ساله روبرو می‏شود که به چیهیرو کمک‏ می‏کند تا دوباره قدرت پاهایش را به دست‏ آورد.چیهیرو یک قاعده می‏آموزد،این که هرکس‏ باید کار کند،هیچ‏گونه تنبلی‏ای مجاز نیست و موضوع دیگری که می‏فهمد آن است که او نمی‏تواند اسمش را داشته باشد،او بایستی یک نام‏ تازه برای خود انتخاب کند:سن.هاکو به وی‏ اخطار می‏نماید که او باید اسم قدیمش را فراموش‏ نکند،در غیر این صورت هرگز قدر نخواهد بود به‏ زندگی قبلی‏اش بازگردد.وی همچنین چیهیرو را به کاماجی معرفی می‏نماید،مخلوقی با چهار دست‏ و دو ساق،و رین،دوشیزه‏ای نوجوان که سن‏ (چیهیرو)را زیر بال خالدارش می‏گیرد.اما صاحب‏ این محل،یوبابا،پیرزنی فرتوت است با سری بسیار بزرگ و شخصیتی مخلوط از سکروگ و ملکه‏ قلبها.چیهیرو کشف می‏کند مهمانان خدایانی‏ هستند که به طلسم RR بعد از سفرهای‏ خسته‏کننده که از میان انسانها مراجعت می‏کنند نیاز دارند.به عنوان مقدمه آشنایی،او برای شستن‏ اوکوتارساما تعیین می‏شود؛خدای رود که عظیم‏ است و تلی از کثافتها را به حرکت درمی‏آورد.او شجاعانه با وظیفه نفرت‏انگیزش دست و پنجه‏ نرم می‏کند و به رغم اینکه تقریبا در سیلاب لجن‏ در حال غرق شدن است،سعی دارد دوستی رین‏ را جلب کند.

چیهیرو در شرایطی که به محیط جدیدش‏ عادت می‏کند،والدینش را نیز فراموش نکرده است. (تصویرتصویر) آنها کجا هستند؟چگونه می‏تواند آنها را به شکل‏ انسان برگرداند؟

استفاده از آخرین فن‏آوری دیجیتالی شهر اشباح به اندازه تمام کارهای میازاکی تاکنون،مجلل‏ است،مملو از تصاویر خیره‏کننده،مثل قطار اسرارآمیزی که در آب فرو می‏رود،و به شکلی‏ یادآور همسایه‏ام توتورو صحنه‏ای که فکر می‏کنم‏ برای دیزنی و یا لویس کارول اتفاق نیافتاده باشد، اما دیکنز چطور؟دقیقا دیکنز،شاید الگوی درست‏ برای این فیلم فوق العاده،آلیس در سرزمین عجایب‏ نیست بلکه«دیوید کاپرفیلد»است!

مترجم: سیران شریف‏زاده