واکاوی اندیشه های پنهان در یک فیلم شاخص: فهرست شیندلر

تجربه ی ۱: رنگ، حرکت دوربین

«فهرست شیندلر» اثر تلخ و سیاهی درباره ی جنایات نازی ها و کوره های آدم سوزی آن هاست؛ گرچه به نظر می رسد کارگردان با تأکید بر اتفاقات خاص و نوع پردازش موضوع و نیز با بهره گیری از هم ذات پنداری تماشاگر قصد داشته به توجیه صهیونیسم بپردازد، اما فیلم به عنوان یک اثر هنری دارای ویژگی های برجسته یی است.

استفاده از رنگ سیاه و سفید و پرهیز از حرکات متعارف دوربین (حرکت روی سه پایه یا تراولینگ و ...) و رویکرد به فیلمبرداریِ روی دست باعث خلق فضاهای مستند در اثر شده و این دو عامل (رنگ سیاه و سفید و حرکات روی دست دوربین) نقش مهمی در انتقال حس حاکم فیلم و القای مفهوم مورد نظر فیلمساز دارند.

تجربه ی ۲: لحظات شاعرانه

صحنه ی زیبای بارش خاکستر سرد و سوخته ی ده ها هزار اسیر به همراه دانه های برف بر شهر سرد و یخ زده ی کراکوو.

سکانس پایانی فیلم؛ اهدای هدیه یی از طرف ۱۱۰۰ کارگر (اسیر) به اسکار شیندلر، حلقه یی که از طلای دندان های خود ساخته اند و جمله یی زیبا با این مضمون روی آن حک کرده اند: «آن کس که جانی را نجات دهد جهانی را نجات داده است».

این صحنه ها با پرداختی شاعرانه که کنتراست شدیدی با لحن گزنده و تلخ فیلم دارد به شدت اثرگذار هستند. لحظات ناب سینما همچون قطعاتی شاعرانه در بطن آثار می درخشند و هرگز از حافظه پاک نمی شوند.

تجربه ی ۳: رنگ، طراحی لباس

طراحی لباس و هم چنین رنگ، به شیوه یی بسیار بدیع و نو در یکی از سکانس های فیلم مورد استفاده قرار گرفته اند. اسکار شیندلر از فراز تپه یی شاهد دستگیری و قتل عام مردم کراکوو توسط نازی هاست؛ در این میان در حالی که شیوه ی فیلمبرداری و ثبت تصاویر سیاه و سفید است، دختربچه یی با لباس سرخ به چشم می خورد که موج جمعیت او را نیز همراه با خود به جلو می برد. رنگ لباس دختربچه در این صحنه نمادی از حضور حیات و زندگی است که در کوران مرگ و تباهی جریان دارد. دختربچه در نهایت خود را از سیل جمعیت رها می سازد و برای گریز از مرگ زیر تختخوابی در یک خانه ی متروک پناه می گیرد.

تجربه ی ۴: ایجاز

در فضای وحشت زا و مرگبار اردوگاه پلازف در شهر کراکوو، در اوج منحنی مرگ و وحشت، عشق چند ثانیه یی خود را به نمایش می گذارد؛ این چند ثانیه حکم قطره ی آبی را در کویری سوزناک دارد و به همان اندازه اثرگذار است. یک زن و فرزند خردسالش با سوت زدن از پشت سیم های خاردار مرد زندگی شان را متوجه خود می کنند. نگاه های عاطفی این سه نفر با ورود آمون گوئت و قرار گرفتن اسبش در فاصله ی بین آن ها قطع می شود. لذت آن چند ثانیه تنها با ورود مردی سوار بر اسب به تلخی عظیمی تبدیل می گردد و این یکی از رازهای سینماست؛ توانایی تغییر احساسات تماشاگر فقط در عرض چند ثانیه ...

تجربه ی ۵: ایهام، فضاسازی

در یکی از سکانس های فیلم، تراژدی سرنوشت اسرای اردوگاه های نازی به اوج خود می رسد. زمانی که پزشکان آلمانی مشغول تفکیک اسرا برای انتقالشان به آشویتس کوره ی آدم سوزی و یا ادامه ی کار در اردوگاه مرگ تدریجی هستند، اتفاقی در کمپ زنان به وقوع می پیوندد؛ زنان برای این که سرحال و جوان به نظر بیایند تا از این طریق از آشویتس نجات یابند، سر و صورتشان را تمیز کرده و یک عده از آن ها با مالیدن خون خود به روی گونه و لب هایشان سعی می کنند خود را سرزنده تر از دیگران نشان بدهند. تلاش انسان برای زنده ماندن (در هر شرایطی و به هر قیمتی) در این فضاسازی به بهترین، زیباترین و در عین حال دردناک ترین و زجرآورترین شکل ممکن نمود می یابد.

تجربه ی ۶: طراحی صحنه، میزانسن

آمون گوئت (افسر نازی) صبح از خواب بیدار می شود، به بالکن خانه اش که مشرف به اردوگاه است می رود و لحظه یی بعد با اسلحه ی دوربین دار خود به شکار اسرا می پردازد؛ طراحی صحنه و میزانسن خوب این سکانس، که بازی خونسردانه ی «رالف فاینز» در نقش گوئت بر میزان تأثیر آن افزوده، القاکننده ی مفاهیم خاصی است. آمون گوئت در بالکن مشرف به اردوگاه همچون عقابی تیزچشم و تیزچنگ (با آن اسلحه ی دوربین دارش) بر فراز سر شکار خود که اسرای اردوگاه نقش آن را بازی می کنند ایستاده و هر از گاهی یکی از آن ها را انتخاب کرده و می کشد؛ در این میان، تلاش سخت اسرا برای فرار از تیررس او تکان دهنده است.