وقتی بنیان خانواده مهمترین دغدغه فیلمساز می‌شود

«بچه‌های ابدی» ساخت ۱۳۸۵

درخشنده در شمار قابل توجهی از آثارش به گرفتاری‌های کودکان و نوجوانانی می‌پردازد که از ناتوانی‌های ذهنی و جسمی رنج می‌برند. گرایش به چنین موضوعاتی در بازار تجاری سینمای ایران البته ستایش‌برانگیز است اما به خودی خود موجب تولید فیلم‌های خوب نمی‌شود. «بچه‌های ابدی» هشتمین فیلم پوران درخشنده مصداق همین واقعیت است؛ یعنی ایده و جسارت فیلمساز به‌خودی خود قابل ستایش و تحسین است ولی پرداخت داستانی و اجرای سینمایی آن‌گونه نیست که آثار ماندگاری در تاریخ سینمای ایران به یادگار بگذارد.

پانته‌آ بهرام برای این فیلم بهترین بازیگر نقش مکمل زن در جشنواره بیست‌وپنجم فجر شد و فیلم چند جایزه از جمله کارگردانی و بازیگری را در جشنواره بیست‌ویکم کودک و نوجوان نیز از آن خود کرد.

«خواب‌های دنباله‌دار» ساخت 1388

این فیلم بازگشت دوباره درخشنده به معضل کودکان معلول و ناتوان جسمی بود و از دغدغه‌های او درباره معضلات و مشکلات مبتلا به جامعه سخن می‌گفت. فیلم به جدلی دوباره و چندباره بین منتقدان و فیلمساز تبدیل شد به‌طوری که درخشنده گفت: «در اکثر کارهایم سعی می‌کنم به‌دنبال بیان مشکلات و دغدغه‌های اصلی خود باشم تا بیشتر به این فکر کنم که چگونه می‌توان از سریع‌ترین راه، پول و گیشه را به‌دست آورد و به‌همین دلیل است که اکثر فیلم‌های خوب با مشکل تهیه‌کننده مواجه هستند.»

پرواضح است که بهانه محتوا داشتن و گیشه‌ای نبودن فیلم، فراری رو به جلو از سوی فیلمساز است تا سرپوشی بر کیفیت پایین فیلمش در مقام کارگردان بگذارد چراکه بسیاری از فیلم‌های سینمایی هستند که با بودجه پایین تولید، فروش زیادی می‌کنند و بسیاری هم با بودجه زیاد اصلا فروش نمی‌کنند. درواقع گیشه سینماها لزوما اعتباری به کیفیت هنری فیلم‌ها نمی‌دهد و این گونه سخن گفتن به‌جای قبول ضعف‌های متن و اجرای فیلم مشکلی از فیلم و فیلمساز نمی‌گشاید.

«هیس! دخترها فریاد نمی‌زنند» ساخت ۱۳۹۱

«هیس...» فیلمنامه‌ای تا حدودی ساختارشکنانه دارد که موضوعی حساس در جامعه ایران را به تصویر کشیده و آن، سوء‌استفاده جنسی و اذیت و آزار کودکان است. این سوژه مسلما تا به امروز کمتر مجالی بر خودنمایی و روایت در سینمای ایران یافته و با توجه به حساسیت‌زا بودن آن، کمتر فیلمسازی این جرات را به‌خود می‌داد تا سراغ آن برود اما پوران درخشنده با همان قاطعیت همیشگی تصمیم به ساخت این اثر گرفت و حالا می‌توان «هیس...» را بهترین فیلم درخشنده از حیث کمی و کیفی دانست چرا که فیلم با در اختیار داشتن ۱۰۷ سینما در کشور حدود ۲,۵ میلیارد تومان فروش کرد و به نسبت کارهای دیگر درخشنده امتیاز بالاتری در بین منتقدان سینمایی به‌دست آورد.

نشریه معتبر ورایتی ایالات متحده آمریکا نیز از این فیلم تمجید کرد و شهاب حسینی توانست برای این فیلم جایزه بهترین بازیگر مرد را از دوازدهمین دوره جشنواره بین‏‌المللی ACTION ON FILM در کشور آمریکا به‌دست آورد.

حاشیه‌های فیلم

پوران درخشنده پس از پنج‌سال دوری‌اش از سینما، فیلم «زیر سقف دودی» را ساخته و برای نگارش فیلمنامه فیلم «زیر سقف دودی» نزدیک به دو سال تحقیق کرده است.

نیکی کریمی از جمله بازیگرانی بود که حضورش از ابتدا در فیلم قطعی بود اما به‌دلیل تداخل با فیلم «آذر» از حضور در «زیر سقف دودی» انصراف داد و بهنوش طباطبایی جایگزین او شد. بابک حمیدیان هم قرار بود در فیلم درخشنده بازی کند که حضورش منتفی شد.

پوران درخشنده برای فیلم جدیدش، فراخوان بازیگری داد که حدود سی‌هزار نفر در آن شرکت کردند و از میان آن‌ها لاله مرزبان برای ایفای نقش در این فیلم انتخاب شد.

فیلم «زیر سقف دودی» ابتدا «خانم مال معرفی کنید» نام داشت. این فیلم در دو خانه واقع در منطقه الهیه، خانه‌ای در منطقه جردن، در دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات واقع در منطقه پونک، خانه‌ای در منطقه فرشته تهران، بانکی واقع در خیابان ولی عصر تهران، سوله‌های انباری واقع در جاده بهشت زهرا، در رستوران لئون (سام سنتر)، کارخانه‌ای در منطقه وردآورد کرج، خیابان‌های شهر تهران و... فیلمبرداری شده است.

سخن بازیگر

مریلا زارعیبه‌عنوان بازیگر اول زن فیلم که در جشنواره سال گذشته موفق به دریافت سیمرغ بهترین بازیگری زن جشنواره شد درباره حضورش در این فیلم و فیلم‌های مشابه که دغدغه اجتماعی دارند گفته است:

«به سینمای کمدی علاقه زیادی دارم. اگر فیلمنامه‌ای نوشته شود که هم هویت داشته باشد و هم برای مخاطب جذابیت ایجاد کند، حتما در آن فیلم بازی می‌کنم، اما از آن‌جایی که سینما برایم نقش تریبون دارد و فکر می‌کنم از طریق آن می‌توان درد جامعه را بیان کرد، به‌همین دلیل نمی‌خواهم این فرصت را از دست بدهم، بنابراین در فیلم‌هایی که به مسائل اجتماعی دغدغه‌مند (که برایم جذاب هستند و در حوزه‌هایی‌اند که کمتر دیده شده‌اند) می‌پردازند بازی می‌کنم، البته حضور کارگردان زن در آن‌ها هم در انتخابم بی‌تاثیر نیست، مخصوصا پوران درخشنده که جز اولین‌ها در این حوزه بودند و کار کردند تا دیگران هم در این عرصه حضور پیدا کنند.»

طلاق عاطفی چیست ؟

درخشنده درباره چیستی طلاق عاطفی توضیح می‌دهد: «طلاق عاطفی؛ یعنی طلاقی که دو طرف تصمیم می‌گیرند این زندگی را داشته باشند، اما رابطه موازی خودشان را هم دارند، البته در این فیلم به خودم این اجازه را ندادم که روابط را از دو سو نشان دهم چون بنیان خانواده برایم اهمیت بیشتری دارد و از یک سمت که بیشتر اتفاق می‌افتد آن را روایت کردم. به جهت این‌که آمار در این زمینه بسیار زیاد بود، احساس کردم باید این فیلم را بسازم.»

اما درباره تعریف علمی طلاق عاطفی که یکی از معضلات اصلی جامعه معاصر ایران است می‌خوانیم:

طلاق عاطفی عموما در سال‌های نخست زندگی رخ نمی‌دهد. در سال‌های نخست هر چقدر هم که معیارهایانتخاب همسر سطحی باشد، میان زن و شوهر کشش‌ها و علایقی وجود دارد یا حتی اگر علاقه‌ای در این حد وجود نداشته باشد این امید وجود دارد که ممکن است شرایط تغییر کند. معمولا طلاق عاطفی از سال‌های پنجم و ششم زندگی شروع می‌شود؛ یعنی وقتی که افراد امید به تغییر همسر را از دست می‌دهند و البته از طلاق رسمی هم ناامید هستند که به‌تدریج فاصله میان آن‌ها بیشتر و بیشتر می‌شود به‌طوری که آن‌ها تنها به‌عنوان دو همخانه در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند.

نقد فیلم از کیوان کثیریان

پوران درخشنده باز هم با یک سوژه به‌موقع، حضور دارد. او معمولا نسبت به مشکلات اجتماعی که توجهش را جلب می‌کند، به موقع واکنش می‌دهد. «زیر  سقف دودی» با موضوع طلاق عاطفی که گریبانگیر بسیاری از اقشار جامعه شده، فیلم قابل  استفاده‌ای برای خانواده‌هاست که امیدوارم در اکران عمومی خوب دیده شود و مانند برخی فیلم‌های درخشنده مانند «رابطه»، «پرنده کوچک خوشبختی» و «هیس! دخترها...» جریانساز و تاثیرگذار باشد.
فیلم لحظات حس‌برانگیز هم دارد ولی تلاش می‌کند انگیزه‌های دو شخصیت اصلی را باز کند، بی‌طرف باشد، گناه را به گردن یکی از طرفین نیندازد و تحلیل را به مخاطب واگذار کند. گرچه از برخی ایده‌ها با شتاب می‌گذرد و برخی خرده‌داستان‌های زائد هم دارد که قابل چشم‌پوشی است ولی در مجموع می‌تواند بیننده را با خود تا انتها نگه‌دارد.

آخرین اخبار، رویدادها و حواشی روز سینما، تلویزیون، بازیگران و هنرمندان ایران را در صفحه‌ی اخبار منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران می‌‌توانید دنبال کنید.