جعفر پناهی: اسکار «فروشنده» متعلق به همه ایرانیان است

به گزارش منظوم؛ مرجع سینما و تلویزیون ایران، برجسته‌ترین اتفاق مراسم اسکار سال ۲۰۱۷ در تاریخ سینمای ایران، عنوان برترین  فیلم خارجی‌زبان این دوره است که با افتخار به «فروشنده» اصغر فرهادی تعلق گرفت. فیلمی که پیش از این برای فیلمنامه و بازیگر نقش اول مرد نیز در جشنواره کن انتخاب شده بود.

حال، سینمای ایران نماینده‌ای دارد که توانسته بعد از کارگردانان بزرگی مثل فلینی، برگمان و سائورا، دو جایزه اسکار را برای بهترین فیلم غیرانگلیسی زبان در کارنامه خود و تاریخ سینمای کشورش ثبت کند.

«فروشنده» سال ۹۵ توانست برای سومین بار بزرگ‌ترین افتخارات سینمایی را از آن خود کند و قدرتش را به رخ جهان بکشد و فرهنگ و هنر این سرزمین را در میان کشورهای دیگر مطرح کند.

اینکه جریانات سیاسی اخیر چقدر در اهدای اسکار امسال تاثیر داشته است، بارها توسط منتقدان داخلی و خارجی مورد بررسی قرار گرفت و مسائلی در این زمینه مطرح شد که هیچ کدام نتوانست ارزش‌های سینمای فرهادی را زیر سوال ببرد اما متاسفانه موج‌های مخالف داخلی که هر از چندگاهی مجال خودنمایی پیدا می‌کنند این‌بار هم دست به کار شده‌اند تا با زیر سوال بردن هوش و قدرت اصغر فرهادی و حاشیه‌سازی برای او، افتخارآفرینی‌‌های کارگردان شناخته شده کشورمان را بی‌ارزش جلوه دهند. در این راستا هنرمندان و چهره‌های فرهنگی برجسته کشور اما، نظرات متفاوتی داشتند. جعفر پناهی، فیلمساز برجسته ایرانی، که به واسطه آثار ارزشمندش در جهان چهره‌ای شناخته شده دارد در گفت‌وگو با «همبستگی» ضمن تبریک به اصغر فرهادی برای کسب اسکار بهترین فیلم خارجی به ابهامات دریافت این جایزه هم پاسخ داد.

آقای پناهی، اصغر فرهادی برای دومین بار اسکار را برای سینمای ایران به ارمغان آورد.

فقط سینمای ایران بلکه برای همه ایران. شما باید به این توجه داشته باشید که این جایزه متعلق به همه ایرانیان، از هر سنخ و قشر و گروهی هست. من به شما اطمینان می‌دهم که ایرانیان خارج‌نشین هم از این رخداد خوشحال‌اند. به‌شما قول می‌دهم که آنها نیز به واسطه این اتفاق سرشان را بالا خواهند گرفت و گام‌هایشان را محکم‌تر بر خواهند داشت و به ایرانی بودن‌شان خواهند بالید.

اما گویا این جایزه برای همه افتخارآمیز نبوده است. عده‌ای هستند که حواشی سیاسی حولِ این اتفاقات را دستمایه انتقاد از آقای فرهادی قرار دادند.

خوب این گروه از آدم‌ها همیشه هستند. آنها همواره به کسانی که با تفکرات‌شان همسو نیستند، مشکوک‌اند و می‌کوشند تا با یک‌سری ایرادهای عجیب و غریب کام شیرین هنرمند و مردم را تلخ کنند. بدیهی‌ترین حربه‌شان هم همین برچسب‌های سیاسی است. سال‌هاست که از این مسائل در جهت کوبیدن سینماگران استفاده می‌کنند.

آنها می‌گویند قوانین مهاجرتی ترامپ و موج اعتراضی علیه آن قوانین، باعث شده است که آقای فرهادی اُسکار بگیرد.

من خیلی به این حرف‌ها قائل نیستم. این منصفانه نیست که شما فقط مسائل سیاسی را در نظر و کیفیت فیلم را نادیده بگیرید.

یعنی می‌خواهید بگویید که جریانات سیاسی اخیر در دنیا هیچ نقشی در اُسکارِ «فروشنده» نداشته است؟

ما به هیچ وجه نمی‌توانیم جریانات بیرونی سینما و تاثیرش بر اتفاقات سینمایی را حتی در سطوح وسیع‌تری چون اسکار نادیده بگیریم. بله همه ما می‌دانیم که جهان در این روزها با روی کار آمدن ترامپ شرایط خاصی را تجربه کرده است. نمی‌توانیم انکار کنیم که اسکار هم از این اتفاقات متاثر بوده است.

یعنی سناریویی در کار بوده؟

نه به هیچ‌وجه! این‌ حرف‌ها ساخته‎ ذهن‌های ناآگاه است. کسانی که این جور تهمت‌ها را به اسکار و آقای فرهادی می‌بندند، یا مکانیزم انتخاب برترین‌های اسکار را نمی‌دانند یا که خدایی ناکرده خودشان را به ندانستن می‌زنند. شیوه اسکار برای انتخاب برترین‌ها کاملا مشخص و روشن است. آکادمی اسکار چیزی حدود شش هزار و اندی عضو دارد که از ایران هم چیزی حدود سی و اندی نفر در این آکادمی عضویت دارند و بنده هم یکی از آنها هستم و برترین‌ها از آرای همین هنرمندان بر می‌آیند. هنرمندان بر نمی‌تابند تفکراتی همانند تفکرات ترامپ را. و زوایه‌شان با دولت آمریکا خودش را آرای آنها را نشان می‌دهد. آنها می‌بینند که آقای فرهادی به عنوان یک ایرانی با فیلمش در اسکار حضور دارد و از طرفی می‌بینند که فیلمش بسیار فیلم خوبی هم است پس آنها آقای فرهادی و فیلمش را فرصتی می‌بینند برای مقابله با تفکرات ترامپ. من به عنوان هنرمند و فردی که عضو آکادمی است معلوم است که پشت سر آقای فرهادی قرار می‌گیرم و به آن رای می‌دهم و همکارم در آن سوی دنیا هم همین کار را می‌کند. می‌بینید که هیچ سناریویی در کار نیست. شما نمی‌توانید بگویید که از پیش سناریویی از سوی قدرتمندان آمریکا برای اسکار نوشته شده است تا بیایند و به این فیلم جایزه بدهند. نه اصلا این چنین نیست.

عده‌ای اعتقاد دارند که آقای فرهادی با سر باز زدن از مراسم اسکار، روی موج‌های اعتراضی سوار شده است تا شاید فیلمش جایزه بیاورد که این طور هم شد.

اگر شما در شرایط آقای فرهادی باشید چه کار می‌کنید؟ هر هنرمندی در چنین شرایطی این چنین تصمیم می‌گیرد. این بدیهی است. هنرمند همواره خوی اعتراضی دارد. یک وجهی از او نسبت به چیزهایی که در اطرافش می‌گذرد معترض است. اصلا مبنای هنر به نظرم همین روحیه اعتراضی هنرمند است. مهم نیست کجا باشیم؛ آمریکا یا هر کشور دیگری. هنر خوی اعتراض را در خود دارد. اصلا سبک‌های هنری چطور به وجود آمدند؟ از اعتراض هنرمندان به سبک‌های پیشین، سبک‌های جدید هنری ساخته شدند و بدعت‌های هنری جدید بنا شده‌اند. حالا این وجه اعتراضی هنرمند هم در هنرش و هم نسبت به مسائل پیرامونش وجود دارد. من فکر می‌کنم اگر هر انسان اخلاق مدار دیگری به جای آقای فرهادی بود همین کار را می‌کرد.

یعنی چشمش را روی مراسمی مانند اسکار می‌بست و. . .

بله حتما. من یادم است که آن وقت‌ها که مساله‌ انگشت نگاری مطرح بود من و یک سری از فیلمسازان دیگر گفتیم پای‌مان را هم به آن کشور نمی‌گذاریم اما آقایانی که الان سعی می‌کنند که جایزه آقای فرهادی را کم‌ارزش جلوه دهند، همان زمان زیر بار این بی‌ادبی‌ها رفتند و به آن کشور سفر کردند.

مقصودتان ماجرای انگشت‌نگاری در فرودگاه‌های آمریکاست؟

بله. من به خاطر دارم دورانی در آمریکا از خارجی‌ها انگشت‌نگاری می‌کردند. من آن وقت خودم به عنوان هنرمند دیدم که این مساله‌ خیلی توهین آمیز است. خیلی ناراحت شدم و حاضر نشدم که این فرآیند انگشت نگاری را برای سفر به آمریکا طی کنم. همان‌ وقت‌ها من می‌خواستم به آرژانتین سفر کنم. هواپیمای ما در فرودگاهی در نیویورک توقف کرد و کارکنان آن فرودگاه آمدند و از مسافران انگشت نگاری کردند. من این صحنه را دیدم و عصبانی شدم و اجازه ندادم که از من انگشت نگاری کنند. بعد من را بازداشت کردند و به ایران برگرداندند. خب این طبیعی بود که من اجازه ندهم. من به عنوان هنرمند زیر بار چنین کار وقیحانه‌ای نمی‌روم. هیچ هنرمندی زیر بار نمی‌رود. آقای فرهادی هم اگر بود زیر بار آن ماجرا نمی‌رفت.

پس شما معتقدید که. . .

اگر آقای فرهادی این کار را نمی‌کرد باید به هنرمند بودن‌شان شک می‌‌کردیم. یک مساله‌‌ای هم که باید بگویم این است که در سینمای ما چون برگزار کنندگان خودشان سلیقه‌های خودشان را اعمال می‌کنند، فکر می‌کنند که همه جا اوضاع به همین منوال است. در حالی‌که به هیچ وجه این طور نیست. آنها می‌خواهند کارهای خودشان را توجیه کنند و در نتیجه همه را به کیش خویش پندارند. جالب است که برایتان بگویم که من در طول دوران کاری‌ام تنها یک بار در جشنواره‌ای در اصفهان بود که احساس کردم یک عده می‌خواهند در آرای داوران تاثیر بگذارند. ماجرا از این قرار بود که توی جلسه جمع بندی آرا یک نفر که داور هم نبود وارد جلسه شد. پرسیدیم شما اینجا چه کار می‌کنید! گفت آمدم تا ببینم اگر مشکلی بود کمک کنم. من گفتم برو بیرون، اگر مشکلی بود صدایت می‌کنیم. رای گیری را شروع نکردم تا وقتی که آن آقا از جلسه خارج شد.

سینمای ایران مدت‌هاست که هر بار که در جهان توفیقی به دست می‌آورد، از سوی عده‌ای در داخل کشور برچسب سیاسی می‌خورد. حال برخی از دوستداران سینما نگرانند که مبادا از ماجرای اسکار برای محدودتر کردن اهالی سینما سوء استفاده شود.

من در ۳۶ کشور داوری کردم و از این میان در هجده کشور رییس هیات داوران بودم. من به شما گواهی می‌دهم که به هیچ وجه در هیچ کشوری به من و هیات داوران سلیقه‌شان را اعمال نکردم. هرگز حتی پرش پلکی یا اشاره‌ای یا برخوردی ندیدم که احساس کنم که اینها دارند مرا به سمت سلیقه خودشان سوق می‌دهند. این حرف‌ها، این برچسب‌ها نادرست و ناروا هستند. نه فقط آقای فرهادی بلکه سینمای ایران همواره برای این مرز و بوم آبرو خریده است. از ایشان متشکرم که با تمام این محدودیت‌ها در ایران است و فیلم می‌سازد. بچه‌های سینمای ایران مایه غرور‌اند. بیایید این حرف‌ها را کنار بگذاریم و همه در کنار هم از این افتخار آفرینی لذت ببریم.

آخرین اخبار، رویدادها و حواشی روز سینما، تلویزیون، بازیگران و هنرمندان ایران را در صفحه‌ی اخبار منظوم مرجع سینما و تلویزیون ایران می‌‌توانید دنبال کنید.